Хавар

Энэ их сонин улирал шүү. Байгаль гэж яахаараа цаанаасаа бүх юманд нөлөөлөөд байдаг байна аа тээ? Хүн гэдэг нэг төрлийн амьтан юм хойно бүр аль дээр үеийн нэг тийм ойлгомжгүй өөрийн мэдэлгүй байгалийн хуулинд захирагдаад л байдаг юм шиг байгаа юм. Миний ажигласнаар хүмүүс хавар болохоор л хосоороо болох нь нэмэгдэх юм. Гадаа дулаараад, ажил төрөл нь ч гайгүй болдог юм уу юу  нь тэгж сайхан тараад байдаг юм бүү мэд ямар ч байсан л бүгдийнх нь сэтгэл санаанд тодорхой хэмжээний өөрчлөлт орж бүгд л дурлалын шинжтэй харцаар хүмүүсийг хардаг болчих юм даа. Тэгээд бас ихэнх нь чухам энэ мөчийг л хүлээж байсан мэт хавар л зориглон хэн нэгэнд хэлье гэснээ хэлээд нөгөөдүүл нь ч бас л тэр л үгийг нь хүлээж байсан мэт зөвшөөрцгөөдөг юм байх даа. Аз жаргалаар баялхсан эдгээр хүмүүсийг харахад сэтгэл санаа хичнээн өег сайхан байна гээч. Бүгдэд нь аз жаргал хамгийн сайн сайхан бүхнийг хүсээд болж өгвөл энэ өвөрмөц эхлэл нь хэзээ ч дуусахгүй тийм нэгэн уртаас урт зам байгаасай гэж хүсч байна. 

Харин энэ зүйл миний хувьд арай өөр байгаа юм аа. Би ямар ч байсан энэ жилдээ ийм асуудал үүсгэхгүй ээ. Яагаад гэвэл одоохондоо би нэг юмыг өнгөрсөн туршлагаасаа ойлгосон. Бодлогогүй хийсэн ямар нэгэн үйлдлүүд маань зөвхөн намайг ч биш өөр бас хэн нэгэнд хүнд хэцүү тийм шарх үлдээж болдгийг би мэдсэн. Ийм учраас урьд нь би зөвхөн өөрийгөө бодож байсан юм шиг санагдаж байна. Одоо бол хосын асуудал үүсгэхдээ их болгоомжтой цагаа олох хэрэгтэй юм байна гэдгийг их сайн ойлгосон. Түүнээс гадна ялангуяа ямар хүнийг сонгох вэ гэдэг асуудлыг хамгийн ихээр бодож тунгаах хэрэгтэй. Тийм болохоор би лав сайхан санагдаад, зүгээр л хэн нэгэнтэй хамт баймаар санагдсандаа ингэж өөрийнхөө бас өөр хүний сэтгэл санаагаар тоглохыг хүсэхгүй. Тийм болохоор л би одоо ч гэсэн ганцаараа явж л байна. 

Өөр нэг асуудал бол одоохондоо надад ухаалаг сайн найз охин гэхээсээ илүү өөрөө эхлээд ухаалаг галзуу мэдлэгтэй болох шаардлага байгаа учраас бас л ганцаараа байх хэрэгтэй байна. Харин өнөөдөр нэг юм сонслоо. Их сургуульд сурч байхдаа бид ирээдүйн эхнэр нөхрүүдээ олдог юм гэнэ ээ. Энэ бодоод байхад бараг л үнэн байх аа. Тэндээ олж чадаагүй бол тэгээд л бараг гүйцээ юм байх өө. Үлдсэн амьдралаа гэр бүлийн хувьд онцгүй аль эсвэл орь ганцаараа өнгөрүүлэх магадлал их болдог гэнэ. Хэхэ сонсоход итгэл тийм ч их төрүүлэхгүй ч гэсэн бодоод байхад бас байж болох ч юм шиг. Бидний ээж аавуудын үед лав тийм байсан байх. Харин одоо бас арай өөр болоод байгаа юм болов уу гэж би бодоод байгаа. Хүмүүс боловсролдоо зарцуулах хугацаа нилээд уртассан тийм болохоор тэр чинээгээрээ бас оройтож гэр бүл болох хандлагатай байгаа байлгүй. Тийм болохоор бас хамаг гайгүйчүүл нь шилэгдээд дуусдаг гэсэн ойлголт зарим талаараа хуучирсан байж ч болох юм шиг санагдаад байгаа юм даа.  Гэхдээ сайн мэдэхгүй юм дөө. Хүмүүс үерхээд л дурлаад л залуу насанд яадгийн юм үзэж л байх хэрэгтэй. We are young гээл байхын. Харин минийхаар бол би арай л өөр философитой байх шиг байгаа юм аа. Гэхдээ энүүндээ бага зэрэг төөрөлдөөд л байгаа. 

Миний амьдралын ханамжийн функц

Хүн гэдэг ер нь өөртөө сэтгэл хангалуун байдаг болов уу? Миний хувьд лав байнга л хийсэн юмандаа ханадаггүй нэг бодлын аймар шуналтай ч юм шиг. Зарим нэг хүн намайг хараад инээд нь хүрч болоогүй байна даа хөөрхий гэх шүү юм боддог л байх. Харин зарим нэг хүмүүс нь бас намайг арай дээгүүр үнэлдэг ч байж магадгүй. Гэхдээ л би өөрөө өөрийгөө яагаад дандаа голж байдаг юм бэ? Амьдралд хүн аз жаргалыг эдлэх гэж түүнийг л олж авах гэж хичээсээр өнөөгийн энэ зүйлсийг бүтээсэн байх. Харин яг үнэндээ тийм байя гэвэл их энгийн биз дээ. Зүгээр л юу бодолгүй одоо байгаа бүхэндээ сэтгэл хангалуун байж өөрийгөө өөрөөсөө өөр хэнтэй жишиж зүйрлэхгүй нэг тийм хоосон юм шиг амьдарч чаддаг бол огт тэгж өөрийгөө зовоогоод байх зүйлгүй байж магадгүй л юм. Гэтэл хүмүүс яагаад тэгж чаддаггүй юм бол? Гол бусдаар өөрийгөө үнэлүүлж түүнээсээ л маш их аз жаргарыг авч мэдэрдэг юм болов уу? 

Гэтэл ингэхэд би гэдэг хүн чухам яг яадаг юм бол? Юуны төлөө өнөөдрийг хүртэл энэ бүгдийг хийж байсан юм бол? Чухам ирээдүйн зорилго минь юу юм бэ? Хүмүүс өөрийн гэсэн зорилготой хүсэл мөрөөдөлтэй бай тэгсэн цагт амжилт үзүүлэх боломж маш өндөр болдог гээд л их юм яриад байдаг биз дээ. Харин би юу хүсч мөрөөдөөд байгаагаа яг үнэндээ сайн мэддэггүй юм. Хүсдэг юм олон байгаа ч гэсэн хамгийн гол нь чухам яг юу юм бэ? Ханамжийн функцээ максимум байлгахын тулд эхлээд хэлбэрийг нь ядаж мэддэг байх хэрэгтэй биз дээ. Гэтэл тэрийгээ ч мэдэхгүй явж байгаа хүн яавч сэтгэл хангалуун сайхан явж чадахгүй ээ. Ингээд л бодоход өөрийгөө ч ямрыг мэдэхгүй мань мэтийг рациональ хүмүүс гэж үзээд онол загвар тавиад байдаг сонгодог эдийн засаг шаал утгагүй ч юм шиг. Гэхдээ л 200 гаруй жилийн түүхтэй юм хойно хэрэг болдог газраа болж байгаам л даа. 

Энэ мэтийн түмэн бодол тархи толгой дотор минь эргэлдээд энэ бүгдийгээ би цэгцэлж чадахгүй дунд нь төөрөн бөөн юм болно. Энд тэндээс надад ингэмээр ч юм шиг, эсвэл тэгчмээр ч юм шиг гэсэн бодлууд хар мянга байдаг байх өө. Харамсалтай нь ямар ч эмх цэгцгүй, зах замбараагүй баахан тасархай бодлын өөдсүүд. Бясалгал энэ тэр хийвэл тэд нарынх нь холбоо сүлбээ, учир начир нь олдох байлгүй. 

Нэг жил нэг ууланд очоод сайхан энэ амьдрал, нийгэм, өөрийнхөө тухай бодож бясалгавал мөн сайхан болох байх даа гэсэн бодол надад хааяа төрдгийн. Даанч нэг л санаанд багтахгүй байгаан. Бясалгана гэхээр л нээх мухар сүсэгтэй ч юм шиг, лам хар ч юм шиг сонин мэдрэмж төрөөд болдоггүй. Уул нь ач холбогдлыг нь аймар сайн мэдээд ойлгоод хэрэгтэй ч юм шиг санагдаад байгаан. Тэгээл бүх юм аа хаячихаад хэдэн сар жилээр яваад өгвөл хамаг юмнаас хоцорчихсон бүтэхгүй нөхөр болох байлгүй. Бүүр аргагүй тохиолдол л байдаггүй юм бол би бараг тэгэхгүй юм шиг байна лээ. Монте Кристо гүн дээр гардаг шиг тийм яалт ч үгүй байдалд орж, тийм нөхцөл байдал үүсвэл хүнд бодох бясалгах юм их байдаг байх. Шоронд ороод гарсан хүмүүс аймар санаатай болчихдог гэдэг ер нь яалт ч үгүй миний нүдээр харвал аргагүй дээ л гэж хэлмээр. Тэнд чинь одоо хийх байх юм аа олж ядаад толгойгоо л баахан ажиллуулдаг байх. Өдөр бүр л бэлтгэлтэй байдаг байлгүй. Амь дүйсэн хүчтэй өрсөлдөөний дүнд л тэд нар тийм болдог байх даа. Бодол санаагаар маруухан нь гартаа бүлгүй бол тэгээд л дуусаа байлгүй хөөрхийс. 

Тэгэхээр миний хувьд яах аа ч мэдэхгүй өөрийнхөө ханамжийг ямар гэдгийг нь ч мэдэхгүй байна шүү дээ би. Хоёр салаа утгатай нэг тийм функц юм уу хаашаа ч юм бэ дээ? Тэгээд дээр нь нэг хийе гэж боддог юм бол МОНГОЛ гэдэг улсаар бахархан хаана ч би энэ хүчирхэг улсыг байгуулахад өөрийнхөө хүч хувь нэмрийг оруулсан гэж хэлэх нэг өдрийг би хааяа төсөөлдөг. Хүн бүхэн нэг л сайхан мөрөөдөлдөө амьдарч байгаа юм шиг тийм сайхан байгаасай гэж би боддог. Гэхдээ юу нь тэр вэ гэвэл өнөөгийн америк, европ шиг эд мөнгө, баялагтайдаа биш ганцхан шударга л тийм нийгэмд амьдармаар санагддаг. Бөөн энэ муухай хардалт сэрдэлт, гутамшигтай энэ ялзарсан байдлыг ор мөргүй алга болоосой гэж би боддог. Ийм юмтай хаа сайгүй тулгардаг болохоороо би юу ч хийсэн тэрэндээ сэтгэл хангалуун байж чаддагүй байх. Юу ч хийсэн сэтгэлд хүрэхгүй болохоор юу хийхээ ч мэддэггүй байх. Юу хүсдгээ ч сүүлдээ ойлгохоо байж. Хамгийн ихээр хүсдэг НЭН ЧУХАЛ зүйл юу вэ гэвэл ШУДАРГА нийгэм л миний хамгийн их хүсдэг зүйл юм шиг байна.

Эхлэл

Өнөөдөр аймар ажлын сүүлчийн өдөр байлаа. Хэхэ арай гэж нэг юм оюутан насныхаа анхны судалгаагаа хоёр найзынхаа хамт хийж дууслаа. Бас л багахан хирнээ чамгүй ажил байна шүү. Ингээд судлаад байвал их ч юм сурах юм байна, их ч олон санаа цаашаа төрөх юм байна. Ямар ч байсан би энэ ажлаасаа олж авсан туршлагадаа сэтгэл хангалуун байна. Харин шагнал энэ тэр уул нь авах гэж горьдоод хийж байгаа ч гэсэн үнэндээ тийм ч их найдлага тавихгүй байгаа. Давчуухан яаруухан хийсэн болохоор тийм сайн болсон гэж бодохгүй байна. Харин одоо цааш нь нэмж дэлгэрүүлээд илүү сайхан болгоод дараагийнхаа буухиандаа бэлдэнэ дээ. Өшөө олон олон сайхан санаа төрөөд тэрүүгээрээ шинжилгээ, судалгааны ажил илүү олныг хийх хүсэл ихээр төрж байна. Ажилласан багийнхаа хувьд харин хаа ч гэж сэтгэл үнэхээр хангалуун байгаа шүү. Бие биенээ нөхөж хамтарч ажиллахад их сайхан санагдаж байгаа шүү. Хамгийн гол нь мэдээ мэдээлэл, цаг үеийн байдлыг соргогоор олж харан хэрэгтэй, үнэ цэнэтэй ажил хийвэл эргээд бид нарт ч бас хэрэгтэй байх. Тийм болохоор мэдээ мэдээллийг шуурхай авч юу хэрэгтэй байгаа гэдгийг өөрийнхөө үүднээс бодож үзэх хэрэгтэй юм шиг санагдсан. Одоо л амжиж мэддэг зүйлүүдээ баталгаажуулаад сайн юм хийгээд авахгүй бол цаг хугацаа яваад л байна. Өөртөө давуу талыг бий болгож илүү их зүйл сурахын төлөө...
ХИЧЭЭНЭ ЭЭ!!!

Тууштай

Энэ үг надад үнэхээр үгүйлэгдэж байна шүү. Хүссэн юм аа хийгээд байгаа мөртлөө надад түүнийгээ тасралтгүй цөхрөлтгүй хийх тийм тэвчээр байхгүй байгаа юм байх даа. Хараал ид гэж. Би иймхэн амьтан байсан юм уу гэж бодохоор өөртөө дургүй ч хүрээд байх шиг. Гэхдээ ийм амьтан биш гэдгээ мэдээд байгаа болохоор гайхах ч шиг. Ер нь яагаад байна аа. Нэг л ойлгохгүй байх чинь. Миний хувьд одоогоор нилээд чухал зүйлсийн маань нэг бол сурах шүү дээ. Гэтэл энэ залхуу гэдэг хар лай намайг ээрүүлдээд бүр амар заяа үзүүлдэггүй ээ. Ингээд бодохоор үнэхээр миний дотроос байж суухын аргагүй болтол сонирхлыг минь татахгүй л байна даа. Ямар ч байсан үүргээ би ойлгож байгаа болохоор биелүүлэх болно. Харин тэр нь миний сонирхолтой зүг нийлээд явчихвал ч бүр янзтай. Хичнээн цаг хугацаа хэмнээд зогсохгүй намайг ямар сэтгэл хангалуун үлдээх вэ гэдгийг бодоод үз дээ. Сайхан сайхан... Одоо харин бүх хүсэл сонирхлоо энэ зүйлдээ чиглүүлэх хэрэгтэй байна. Сонин содон юм юу байна? хүний анхаарлыг татахаар зүйл байна уу? гээд л асууж гар. Дараа нь яагаад, яагаад гээд л өөрөөсөө асуугаад байна. Тэгсээр нэг мэдэхэд би нилээн ХӨӨРХӨН юм хийчихсэн сууж байн байх гэж бодоод байгаа шүү. Тийм болохоор өөрөө өөрийгөө ховсддог ч юм уу яадаг ч юм бэ ямар ч байсан сэтгэл зүйтээгээ л тулж ажиллах хэрэгтэй байх. Хэхэ. Амжилттай болчуул бөөн азны юм шд. Их ч юм мэдэж авах байх. Дээрээс хөгжилтэй ч байна гэж найдаж байна. 

Bad grade

Би яагаад байгаа юм бол оо? Бүр нэг юманд донтсон хүн шиг л... Хийх гэсэн юм аа ч хийж чадахгүй өөр юманд сатаараад. Ингээд байхаар ямар ч урамгүй болчих юм аа. Хүн чинь урмаар цангаж байдаг амьтан шүү дээ. Тийм болохоор өөрөө өөртөө урам зориг өгөх ямар нэгэн юм хийх хэрэгтэй байна. Яагаад би ийм өчүүхэн зүйлийг зохицуулчихаж чадахгүй байгаа юм бэ? Чадах ёстой даван туулах ёстой гэдгээ мэдсээр байж ингэж маазраад байж болмооргүй байна шүү дээ залуу минь. Уул нь одоогийн миний хийх гээд байгаа зүйл маш хялбархан зүйл шүү дээ. Гэтэл яагаад би чадахгүй байна. Юу болоод миний нөгөө ундарч байдаг их эрч хүч, хүсэл зориг алга болчих нь энэ вэ? Ойлгохгүй байна. Өөрийгөө сэргээж цэнэглэх хэрэгтэй юм болов уу? Хамгийн гол нь ямар нэг юмыг хийхдээ толгойдоо эхлээд нэг хийчихээд дараа нь хийж байвал илүү амжилттай болно гэдгийг нь би мэдэж байгаа. Гэхдээ бодсон, хийж байгаа хоёр минь яагаад зөрөөд байгаа юм бол оо? Өөрийнхөө буруу гэж мэдэж байгаа зүйлийг яагаад би хиийгээд байдаг юм бол оо? Энэ яг ямар учраас бий болдог үзэгдэл юм бол? Чухам ингээд ямар нэгэн зүйлийг эргэцүүлээд бодоод эхлэхээр л би юу ч мэддэггүй юм шиг. Хүмүүстэй ярихдаа болохоор харин бараг бүгдийг мэддэг ч юм шиг. 

Хамгийн гол миний баримтлаж сурах юм гэвэл за гэвэл ёогүй байх энэ зүйлийг л өөртөө би бий болгож чаддаг байх хэрэгтэй. Хэлсэн л бол тэрийгээ заавал хийдэг байх хэрэгтэй шүү дээ. Мэдэж байгаа биз ямар нэгэн ажил төлөвлөсөн л бол заавал бүтээхийг оролдож чадахаасаа чадахгүйгээ хүртэл мэрийх хэрэгтэй. Хэн нэгэн хүн надад тус дэм өгсөн ч бай өгөөгүй ч бай нэгэнт миний зорьж байгаа ажил хойно ямар нэгэн үр дүнд заавал хүрч байж л салах хэрэгтэй шүү дээ. Тийм биш гэж үү? Тийм болохоор өөрийгөө ялан дийлж хийнэ гэж бодсон юм аа заавал хийх хэрэгтэй. Үүний тулд цагийн менежмент их чухал юм шиг байна. Цаг заваа зөв зохицуулан хүрэх ёстой үр дүндээ яаж хүрэхийг би суралцах хэрэгтэй.

Би юу хүсдэг, юу хийдэг юм бол?

Өөрөөсөө ингэж асуулаа? Би ер нь юу хүсдэг юм бэ? Түүндээ хүрэх гэж би хэр их зүйлийг хийдэг юм бол оо? Арай асар бага хүчин зүтгэл гаргачихаад л зүгээр гомдоллоод суугаад байдаг юм биш биз дээ? Хэрэв тийм бол үнэхээр аймшиг шүү энэ. 

За тэгэхээр би яг юу хүсдэг вэ гэж үү? 

-Би хамгийн түрүүнд өдөр болгон инээд хөөрөөр дүүрэн сэтгэл өөдрөг байхыг хүсдэг. Харин миний сэтгэл санаа юу хийж, ямар үйлдэлд хөвөлзөж тийм сайхан байдаг вэ гэвэл өөрийгөө бусад хүмүүсийн дунд үнэ цэнэтэй гэдгийг мэдрэх, өөрөөрөө бахархах, ихэнх хүмүүсийн хайр хүндэтгэлийг хүлээж байхдаа л миний сэтгэл их хангалуун сайхан байдаг юм шиг. Тэгэхээр би товчоор хэлбэл бүх зүйлд сэтгэл хангалуун байхыг л хүсдэг. Бараг бүх хүн л тэгдэг байх. Одоо яг тодорхой хэсэгчилж задлаад харвал энэ жилийн байдлаар би өөрөөсөө олж харсан зүйл нь:

- Сургуульд байхдаа бол ангийхныхаа дунд нэр хүндтэй ч гэх юм уу, ямар нэгэн дутагдаж боломгүй тийм хүн байхыг хүсдэг юм байна. Харин багш нарын хувьд би бараг тэдэнд сайхан сэтгэгдэл үлдээж намайг тэд сайн оюутан гэж боддог байгаасай гэж хүсдэг юм шиг байна лээ. Бас заримдаа тэдэн шиг лаг болох юм сан ч гэж боддог. 

- Харин гэр бүлийн хувьд бол бүгд хоорондоо эвтэй, нэг нэгэндээ итгэдэг, бүгд энэ гэр бүлийн гишүүд гэдгээрээ бахархдаг байгаасай гэж хүсдэг.

- Идэж уух, өмсөж зүүх, үзэж харах гэх мэт эдгээр зүйлс бол угаасаа хүсээд л байх тусмаа илүү давраад байдаг хойно олдсоноо хэрэглээд л явж байхад болох байх. Тэрнээс нэг их зорилго болгоод байх нь утгагүй биз. 

Харин нөгөө талаас би гэдэг хүн чамгүй их юм хүсдэг хүн юм байна. Хүссэнээ биелүүлэх гэж би юу хийдэг юм бол? Өөртөө анализ хийдэг энэ чадвар зөвхөн хүнд л байдаг юм гэнэ лээ. Хэхэ амьдралдаа энэ шинжээ аль болох их ашиглах хэрэгтэй байх.

Одоо би яг сургууль дээр ихэнх цагаа өнгөрөөж байх шиг байна. Тиймээс тэр талын хүслүүд маань бараг биелчихсэн ч юм шиг санагдаад байгаа. Эхлээд ЭЗС-д орохдоо бараг юу ч мэдэхгүй шахуу байсан. 1-р курсын ихэнх хичээлийг нөхөж үзлээ. Их ч хичээлээ. Одоо бодоход муу авсан дүнгүүд байгаа ч гэсэн тэр үед хэрэндээ зовж, манарч, төөрч будилж байж л авсан дүнгүүд. Одоогийн байгаадаа би сэтгэл хангалуун байгаа. Энэ эрчээ л алдахгүй улам цаашаа тэмүүлэх ёстой. Надаас мундаг оюутнууд зөндөө байна. Тэд нар шиг болохыг л хичээнэ дээ. 

• Харин гэр бүлийн хувьд их хэцүү ч юм шиг. Ямар ч байсан сэтгэл хангалуун биш байгаа. Халуун бүлээрээ цугтаа ширээ тойрч суугаад орой болгон хооллож байх юм сан. Хамтдаа хөгжилтэй юм ярилцаад л нэг дулаан уур амьсаглтай үдэш бүрийг өнгөрүүлэх юм сан. Уурлаж бухимдаж санаа зовох асуудалгүй амар жимэр нэг тийм сайхан налгар байж үзэх юм сан. Гэр бүлийн хувьд ийм зүйл хүсдэг мөртлөө хийж байгаа зүйл нь хангалтгүй ч байж магадгүй юм байна. Ийм байлгах гэж би ер нь юу хийсэн юм бол? Хааяа үнэхээр хичээж сэтгэлээсээ амттай гоё хоол хийдэг, аав ээж хоёр маань биднээр бахархдаг байгаасай гэсэндээ 3лаа хичээлдээ сайн байя гэж хичээдэг. Мөнхбаярын хичээлийг шалгадаг. Ингээд л бараг нээрээ боллоо юм шив дээ. Гаргаж байгаа хүчин чармайлт нь ийм бага байгаа юм чинь сэтгэл дүүрэн, хангалуун байж яаж чадах вэ дээ. 
• Эв найртай байхын тулд юу хийдэг билээ? Яг үнэндээ энийг хүсдэг мөртлөө бүүр цаана бүдэг бадаг санаж байдаг. Яг өдөр болгон санаж хичээдэггүй. Тийм болохоор л хоёр дүүтэйгээ хамаагүй харьцдаг байх. Хүн өөрсдийн хамгийн хайртай хүмүүсээ хамгийн муухай үгээр гомдоож, тэдэндээ хамгийн муухай харьцдаг гэж би уншиж байсан юм байна. Ямагт ийм байдаггүй ч гэсэн үнэхээр хайртай хүмүүдээ ганц удаа ч болов ингэж хандаж болно гэж үү? Тийм болохоор энэ талаар би бараг юу хийдэггүй өөрийгөө голохоос ч аргагүй байна. 
• Өмсөж зүүх, идэж уух ч бол яахав одоохондоо аав ээж хоёр маань л болгож байна. Хэзээ нэг тэднийхээ олсноос хороолцохгүй нэмэр болдог болох юм бол доо? Үүний төлөө л мэргэжил эзэмших гээд энэ их сургууль сураад байгаа юм шүү дээ. Харин энд сурж байгаа юм үнэхээр үр дүнгээ өгөх эсэх нь тодорхойгүй. Гэхдээ бусад хүмүүсийг бодвол би энэ тал дээр илүү давуу байх өөрийгөө боддог.

Бас нэг асуудал юу вэ гэвэл нэгэнт л хүн болж төрснийх гав ганцаараа явна гэж юу байхав? Ирээдүйн эхнэрээ зөв сонгох хэрэгтэй. Харин энэ асуудал дээр би бараг юу ч хийдэггүй юм өө. Яг ямар хүн байх бол гэдгийг нь ч мэддэггүй. Хүмүүсийн миний мөрөөдлийн бүсгүй эдр гээл паналтай юм яриад байдаг. Би харин тийм юм ерөөсөө боддоггүй. Тэгээд ч тэр юм уу миний үерхэл харьцангуй бага. Энэ тал дээр хүсч байгаа юм нь маш ерөнхий тийм болохоор хийсэн юм гэвэл бараг юу ч байхгүй. Алдсан алдаа л байгаа. Энийг давтахгүйн тулд сайн бодох хэрэгтэй. Ийм асуудал дээр сэтгэл хөдлөлөөр хандаж болдогггүйг би сайн мэдэж авсан. Энэ тал дээр ингээд л болж байна. 

Тэгээд эцэсд нь дүгнээд харахад хүссэн зүйлсийнхээ төлөө, ялангуяа гэр бүлийнхээ төлөө би тийм ч их санаа тавьдаггүй хүн юм болов уу? Ямар ч байсан хийх ёстой юм их байгаа л юм шиг байна. Биелүүлнэ дээ. 

Хамгийн сүүлд нь яахав юу хийх ёстойгоо мэдэж байгаа ч хүн өөрөө сайн муу гэсэн 2 хэсэг зөрчилдөж байдаг амьтан юм шиг байна. Би яг энийг хийх нь хэрэгтэй гэдгээ мэдээд байгаа ч өөрийгөө дийлж чадахгүй нэг л мэдэхэд сатаарчихсан шаал өөр юм хийчихсэн явж байх юм. Тэгээд тэнэг юм шиг дараа нь харамсана. Ийм байж л болмооргүй байна. Хичээнэ шүү... 

You know what to do!

Их сургууль

ер нь юу заагаад байна? гэж би өөрөөсөө нэг асууж үзье гэж бодлоо. Энэ их сургуульд зааж байгаа юм надад ер нь хэр их хэрэг болох юм бол оо? Яг одоогийн энэ насан дээр маань хүн юу хийвэл тэрнийхээ хариуд яаж өөрчлөгдөх бол гэж бодож үзлээ. Эдийн засгийн хэлээр хэлбэл МУИС-н боловсролын ахиу үр өгөөжийг би нэг бодож үзлээ. За яахав багш нараас маш их юм сонсож байгаа. Тэд нараар ихэнхдээ шүүсээ шахуулж байж дарамтлуулсны сүүдэр болж үлдсэн ч юм шиг бага зэрэг хичээл номтой холбоотой юм хальт үлдэх юм шиг санагддаг. Одоо 1-р курсд сурж үзэж байсан ихэнх юмнуудыг бүүр түүрхэн л санаж байна шдээ. Тэгээд дээр нь Монгол хүний гэж бид нарын өөрийгөө өмөөрөх дуртай залхуу зангаараа хийх ёстой юм аа цаг тухайд нь хийлгүйгээр бөөн бөөгнөрүүлж байгаад нэг дор ядарч муурч унатлаа хийнэ. Тэгж хийж байгаа хойно яаж ч олигтой юм энэ толгойд үлдэх вэ дээ. Миний бодлоор бол боловсролын үйлчилгээ авсныхаа дараа хүн боловсрох ёстой тийм биз дээ. Тэрнээс биш хүний хий гэснийг тээршааж хийвэл яаж юм сурах вэ дээ? 

Их сургуульд сурах ахиу үр өгөөж тэгэхээр надад маш бага л юм шиг санагдаад байх юм. Харин надад ахиу зардал нь асар их байна. Сургуулийн төлбөр, сурах хугацаандаа ажил хийж байсан бол авах байсан цалин, тэрнээс гадна өөрөө энэ тэрийг эргэцүүлэн бодож нэг супер хүнийг дагаж \эртнийхээр бол шавь орох\ явсан бол өөртөө олж авах мэдлэг, эерэг нөлөөнүүд гээд алдагдсан боломжийн зардал болон бодит зардал нь минийхээр бол олох зүйлээсээ хол давах юм шиг санагдаад л... 

Харин энэ тэнцвэргүй балай зүйлийг яавал нэг ойртуулж болох вэ гэж би бодож үзлээ. Юун түрүүнд их сургуулийн боловсрол хувь хүний зан чанар, төлөвшилд маш ихээр нөлөөлдөг байх хэрэгтэй. Дор хаяж л хүн болгоныг сайхан шударга болгож чадвал энэ чинь өнөөдөр манай нийгэмд оруулж байгаа их сургуулийн оруулж байгаа маш том хувь нэмэр шүү дээ. Үүний тулд багш нар оюутнууддаа өөрсдөө ямар байх ёстойг үргэлж харуулж, шударга бус болгоныг жигшин зэвүүцэж байх хэрэгтэй. Нэг ёсондоо шударга бус байдал өнөөдөр манайд нэг их ноцтой үзэгдэл гэж тооцогдохгүй байгаа энэ байдлыг таслан зогсоох ёстой. Миний хэлэх гээд байгаа зүйл юу вэ гэвэл багш нар бидний сурах хүслийг төрүүлж өдөөж өгдөг байх хэрэгтэй. Ингэж чадвал угаасаа бид хүссэн юмаа хэнээр ч чичлүүлэхгүй хийчихэж дөнгөх байх. Харин өөрөө ч зааж байгаа юм аа сонирхдоггүй царайлж заагаад байхаар яаж бид үүнийг оролдоё гэж бодох вэ дээ. 

Бас миний бодлоор бол суръя гэж хүсдэг л хүнийг сургуульд сургах ёстой. Хэдий их юм мэддэг, потенциал сайтай байсан ч хүсэлгүй бол яагаад ч олигтой сурж чадахгүй. Түүний оронд чин сэтгэлээсээ суръя гэж бодсон хүмүүсийг сургавал хамаагүй илүү үр дүнтэй байх болов уу. Харин хэн чухам сурахыг хүсэж байгааг л яаж мэдэж болох вэ? Үүнийг мэдэхэд л барууны их сургуулиудын хэрэглэдэг эссе, ярилцлага хийж байж мэдэх боломжтой. Үүнээс гадна ярилцлага, эссений өөр нэг давуу тал нь тухайн хүнийг их бага хэмжээгээр ямар хүн бэ гэдгийг мэдэх боломжтой гэж би боддог. Үүнийг мэдэх нь надад бол их чухал ач холбогдолтой. Яагаад гэвэл хуурамч, зальхай тийм л нөхдүүд бидний бүх юмыг доош татаж тэр ч байтугай бидний юмнаас хумсалж хулгайлж байна. Эднийг бид өөрөөсөө илүү юм мэддэг, хар үгээр хэлбэл биднийг тэнэгтүүлээд байхааргүй л байлгах хэрэгтэй. Иймээс эссе, ярилцлага зэргээр тухайн хүний шударга, сайхан чанарыг үнэлэн дүгнэж бас нэг шалгуур болгох хэрэгтэй. 

Ингэж чадвал боловсролын систем өөрчлөгдөх ч юм билүү хэн мэдэх вэ!