Социализмийн зүг урагшаа

гэх гээд байгаа юм уу хаашааеийн. Бүр сүүлдээ ойгохоо ч байлаа. Бөөн хязгаарлалт, хориглолт, болох гээд байгаам биш үү. Тээврийн хэрэгслийн дугаарын хязгаарлалт, буруу рультэй машиныг хязгаарлана, одоо сүүлдээ бүр сэтгэгдэл бичихэд хүртэл хязгаарлалт хийхийн байх даа. Тэгсэн зарим мэдээлэл авдаг сурвалжууд маань одооноос нийтлэлүүдээ хаалттай болгож ч байх шиг. Хэтэрхий ингэж хүлүүлж баглуулж байгаа юм шиг бөөн хар лайн дунд одоо биднийгээ амьдруулах гээд байгаам байх даа. Сайхан чөлөөт нийгэм, чөлөөт зах зээл, эрх чөлөө ардчилал гээд байсан гарууд одоо юу болоод байгаа юм бэ? Яахав зарим хэдэн зүйл нь зөв ч юм шиг санагдаж байснаа сүүлрүүгээ нэг л биш ээ. "Будаач будаач гэхээр сахлаа будав" гэгчээр яг одоо яах гээд байгааг нь бүр ойлгохоо байлаа. Өөрсдийгөө хэн гэж бодоод байгаан. Тэгээд бас яана гэнэ үү? Сүүлдээ хүмүүс гэр бүл болохдоо зөвхөн монголчууд хоорондоо сууна ч гэх шиг. Одоохондоо яригдаж байгаа нь бол Төрийн том албан тушаалтнуудын хувьд гэж санаачлах юм гэсэн. Тэгээл гар бариад бугуй барихаар юм болох байлгүй. Ер нь энэ сайхан гаруудаас зүгээр л бид нарт лай бололгүй бас итгэлтэй амьдрах баталгаа гаргаад л өгчихөөс өөр нээх царай алдаад байх юм уг нь байхгүй шд. Нэн шаардлагатай зүйл дээрээ анхаарлаа төвлөрүүлээд дэс дараагаар нь хурдхан шийдээд явж болдоггүй л юм байх даа. Миний бодлоор энэ боловсрол, эрүүл мэндийн салбар нь л ёстой гамшигийн байдалд хүрчихээд байхад юун элий балай сэтгэгдэл энэ тэр. Хэнд хэрэгтэйн тэр ер нь.  Тэр хариуцаж ажиллуулдаг админууд нь таалагдахгүй бол усгаал байдаг программ ашиглаж дөнгөхтэйгөө байлгүй дээ. 

Боловсрол, эрүү мэндийн салбар бол минийхаар ингээд нааш цааш нь үсчүүлж гүйгээд байхаар юм огтоосоо биш. Хариуцсан тусдаа газар байгуулаад тэр нь энэ сонгуульд хэн ялахаас үл хамаарсан урт хугацааны тогтвортой бодлоготой байдаг баймаар. Тэгэхгүй нэг нөхөр ирээл тэс өөр юм ярьж дураараа дургиж дургиж баахан мөнгө цохиж оцойж овойж байгаад л явдаг. Ганцаараа биш бүр бүтэн арми бүрдүүлж бөөн халаа сэлгээ хийж байж тэрийгээ хийнэ. Тэгээл дараагийн ээлжинд энэ байдал дахиад л үргэлжилнэ. Ингээд дээдэх нь суудлаа олохгүй байхаар доодох нь яаж гүйдлээ олох вэ дээ. Тэгээд бас манай боловсролын түвшин муу, японоос 100-д жилээр хоцорч байна гээд байгаамдаа. Энэ эрүүл мэндийн даатгал, эмчилгээ эдр бол үнэн элгийн. Татвар төлж, бидний мөнгөөр амьдралаа тэжээж яваа гарууд өөдөөс загнаал, хашгичаал хаа сайгүй ер нь ийм. Авч байгаа мөнгө нь өөрт ч юу ч болдоггүй болоод л таарсан үйлчилгээг нь үзүүлж байгаа нь тэр байх. Хэтэрхий данхар юм чинь яахав нэгжид ногдох нь бага. Тэгээл юу  юу ч үгүй. Бөөн хүнд суртал, танил тал. Энэ бүхэн хэзээ нэг зогсох юм бол доо? Би л тийм байхгүй, тийм хүмүүсийг жигшин өөрөөсөө эхэлж ийм заваан юмыг хүлээн зөвшөөрөхгүй ээ.

Нийслэл Хүрээ-Улаанбаатар

Нийслэл хүрээг Улаанбаатар гэж нэрлэх болсон тогтоол гэнэ ээ. Ямар ч гоё бичдэгийн. Нэг жиргээчийн олсныг харсын.

Отгон бичлэг

Шинэ он гарсаар анхны бичлэгээ хийх гэж байна. Өнгөрсөн он ч надад туйлын ээлтэй сайхан жил байлаа шүү. Хичээл номын хувьд зүгширч сайхан болоод шинэ шинэ дэвшлүүд ч надад гарсан гэж үзэж байгаа. Чухам юунаас эхэлвэл дээр юм бэ дээ байз? За за шууд хугацааны дарааллаар нь урсгаад байя. 

Хамгийн эхлээд хичээл номондоо хамаагүй их цаг зарцуулах болсон. Хэдий золиослосон юм нь багагүй байсан ч гэсэн. Үр дүнг нь ч тэр улиралдаа амссаан. Дүнгээ ахиулж голчоо өсгөсөн. Хүмүүс анги дэвших тусам голч оноо нь буурдаг ядаж л нэг их өсдөггүй байхад минийх харин эсрэг чиглэлд нь яваад байгаам. Ххэ би мундаг байна уу? Хха тэрэндээ биш ээ. Анхандаа миний дүн аюулын муу байсан болоод л тэр. Одоо сүртэй нээх гоцорчихсон юм алга. Ямар ч байсан арай л дээр болсон. Хичээл номын хувьд нэг иймэрхүү байна. 

За тэгээд дараагийн зүйл нь юув гэвэл мэдээж мэргэжлийн тал дээр илүү их зүйл мэддэг болсон. Тэрийгээ дагаад ч юм уу маш их юм унших сонирхолтой болсон. Сонирхол төрнө гэдэг чинь тэр чиглэлдээ амжилт гаргахын нэг дохио байх гэж боддог л доо. Тийм ч учраас өөрийгөө удахгүй бүүр мундаг болох байх гэж боддог. Богино хугацаанд бол бага зэргийн гажих юм байлгүй л яахав. Тэхдээ урт хугацаандаа бол өсөх, бүр про болох эерэг трендтэй л явж байгаа болов уу. Аан бас хэд хэдэн техникийн шинэчлэл хийгээд амжиж. Юутай ч гайгүй лаптом, утас хоёртой болсон нь нөгөө өгөөд байсан 70-н ач шүү дээ. Хурааж хурааж байгаад бас зун жоохон юм хийж олсон мөнгөө нийлүүлээд нэг юм болгочихсон. Энэ чинь бас давгүй юм шүү. 

За тэгээд гэрийнхэн дүү нар, ах эгч нар гээд манайханд энэ 2012 он чинь их л өгөөжтэй сайхан он байлаа. 

Би лав судалгаанд, сурталчилгаанд ажиллаж үзлээ. Бас Монгол орныхоо баруун аймгуудаар явж үзлээ. Хичнээн сайхан байсан гээч. Ёстой сэнгэнэсэн сайхан агаар, усны хоржигноон, сугсарсан өвстэй хөндий, цэнгэг сайхан Хөвсгөл нуур, мөнгөн тэргүүнд Отгонтэнгэр хайрхан, Хархираа уулс гээд л одоо ч нүдэнд минь харагдах шиг болж байна даа. Энэ сайхан байгаль, нутаг усаараа бахархах сэтгэл ч төрсөн. Цаашдаа ер нь зун болгон ингэж аялж байвал тун зүгээр юм байна гээд манайхан бүр амташчихсан. Энэ зун Сүхбаатар аймагт очиж Алтан овоо, Ганга нуур гээд сайхан газруудаар явах төлөвлөгөөтэй байгаа. 

Оны сүүлийн өдөр би юу хийж байлаа. Аан тийн хха. Үнэн алиа юм болсон. Манайхан эмээ дээр очиж бөөнөөрөө он гаргана гээд. Би тэгсэн хийж өгөх бие даалттай байдаг. Муу хэрэглээний эконометрикс гэдэг хичээлээс болж баярын настр байхгүй оноо гаргасан даа. Гэхдээ яахав ээ. Тэгээл 2013 он улаан галзуу хичээл хичээл гээл гүйгээд байх юм байлгүй. Тэгж байвал би нээх харамсахгүй л дээ. За өнгөрсөн он нэг иймэрхүү л өнгөрлөө дөө. Ирэх 2013 он үнээс ч илүү сайн сайхан зүйлсээр дүүрэн байх болов уу гэж найдаж байна.