Bad grade

Би яагаад байгаа юм бол оо? Бүр нэг юманд донтсон хүн шиг л... Хийх гэсэн юм аа ч хийж чадахгүй өөр юманд сатаараад. Ингээд байхаар ямар ч урамгүй болчих юм аа. Хүн чинь урмаар цангаж байдаг амьтан шүү дээ. Тийм болохоор өөрөө өөртөө урам зориг өгөх ямар нэгэн юм хийх хэрэгтэй байна. Яагаад би ийм өчүүхэн зүйлийг зохицуулчихаж чадахгүй байгаа юм бэ? Чадах ёстой даван туулах ёстой гэдгээ мэдсээр байж ингэж маазраад байж болмооргүй байна шүү дээ залуу минь. Уул нь одоогийн миний хийх гээд байгаа зүйл маш хялбархан зүйл шүү дээ. Гэтэл яагаад би чадахгүй байна. Юу болоод миний нөгөө ундарч байдаг их эрч хүч, хүсэл зориг алга болчих нь энэ вэ? Ойлгохгүй байна. Өөрийгөө сэргээж цэнэглэх хэрэгтэй юм болов уу? Хамгийн гол нь ямар нэг юмыг хийхдээ толгойдоо эхлээд нэг хийчихээд дараа нь хийж байвал илүү амжилттай болно гэдгийг нь би мэдэж байгаа. Гэхдээ бодсон, хийж байгаа хоёр минь яагаад зөрөөд байгаа юм бол оо? Өөрийнхөө буруу гэж мэдэж байгаа зүйлийг яагаад би хиийгээд байдаг юм бол оо? Энэ яг ямар учраас бий болдог үзэгдэл юм бол? Чухам ингээд ямар нэгэн зүйлийг эргэцүүлээд бодоод эхлэхээр л би юу ч мэддэггүй юм шиг. Хүмүүстэй ярихдаа болохоор харин бараг бүгдийг мэддэг ч юм шиг. 

Хамгийн гол миний баримтлаж сурах юм гэвэл за гэвэл ёогүй байх энэ зүйлийг л өөртөө би бий болгож чаддаг байх хэрэгтэй. Хэлсэн л бол тэрийгээ заавал хийдэг байх хэрэгтэй шүү дээ. Мэдэж байгаа биз ямар нэгэн ажил төлөвлөсөн л бол заавал бүтээхийг оролдож чадахаасаа чадахгүйгээ хүртэл мэрийх хэрэгтэй. Хэн нэгэн хүн надад тус дэм өгсөн ч бай өгөөгүй ч бай нэгэнт миний зорьж байгаа ажил хойно ямар нэгэн үр дүнд заавал хүрч байж л салах хэрэгтэй шүү дээ. Тийм биш гэж үү? Тийм болохоор өөрийгөө ялан дийлж хийнэ гэж бодсон юм аа заавал хийх хэрэгтэй. Үүний тулд цагийн менежмент их чухал юм шиг байна. Цаг заваа зөв зохицуулан хүрэх ёстой үр дүндээ яаж хүрэхийг би суралцах хэрэгтэй.

Би юу хүсдэг, юу хийдэг юм бол?

Өөрөөсөө ингэж асуулаа? Би ер нь юу хүсдэг юм бэ? Түүндээ хүрэх гэж би хэр их зүйлийг хийдэг юм бол оо? Арай асар бага хүчин зүтгэл гаргачихаад л зүгээр гомдоллоод суугаад байдаг юм биш биз дээ? Хэрэв тийм бол үнэхээр аймшиг шүү энэ. 

За тэгэхээр би яг юу хүсдэг вэ гэж үү? 

-Би хамгийн түрүүнд өдөр болгон инээд хөөрөөр дүүрэн сэтгэл өөдрөг байхыг хүсдэг. Харин миний сэтгэл санаа юу хийж, ямар үйлдэлд хөвөлзөж тийм сайхан байдаг вэ гэвэл өөрийгөө бусад хүмүүсийн дунд үнэ цэнэтэй гэдгийг мэдрэх, өөрөөрөө бахархах, ихэнх хүмүүсийн хайр хүндэтгэлийг хүлээж байхдаа л миний сэтгэл их хангалуун сайхан байдаг юм шиг. Тэгэхээр би товчоор хэлбэл бүх зүйлд сэтгэл хангалуун байхыг л хүсдэг. Бараг бүх хүн л тэгдэг байх. Одоо яг тодорхой хэсэгчилж задлаад харвал энэ жилийн байдлаар би өөрөөсөө олж харсан зүйл нь:

- Сургуульд байхдаа бол ангийхныхаа дунд нэр хүндтэй ч гэх юм уу, ямар нэгэн дутагдаж боломгүй тийм хүн байхыг хүсдэг юм байна. Харин багш нарын хувьд би бараг тэдэнд сайхан сэтгэгдэл үлдээж намайг тэд сайн оюутан гэж боддог байгаасай гэж хүсдэг юм шиг байна лээ. Бас заримдаа тэдэн шиг лаг болох юм сан ч гэж боддог. 

- Харин гэр бүлийн хувьд бол бүгд хоорондоо эвтэй, нэг нэгэндээ итгэдэг, бүгд энэ гэр бүлийн гишүүд гэдгээрээ бахархдаг байгаасай гэж хүсдэг.

- Идэж уух, өмсөж зүүх, үзэж харах гэх мэт эдгээр зүйлс бол угаасаа хүсээд л байх тусмаа илүү давраад байдаг хойно олдсоноо хэрэглээд л явж байхад болох байх. Тэрнээс нэг их зорилго болгоод байх нь утгагүй биз. 

Харин нөгөө талаас би гэдэг хүн чамгүй их юм хүсдэг хүн юм байна. Хүссэнээ биелүүлэх гэж би юу хийдэг юм бол? Өөртөө анализ хийдэг энэ чадвар зөвхөн хүнд л байдаг юм гэнэ лээ. Хэхэ амьдралдаа энэ шинжээ аль болох их ашиглах хэрэгтэй байх.

Одоо би яг сургууль дээр ихэнх цагаа өнгөрөөж байх шиг байна. Тиймээс тэр талын хүслүүд маань бараг биелчихсэн ч юм шиг санагдаад байгаа. Эхлээд ЭЗС-д орохдоо бараг юу ч мэдэхгүй шахуу байсан. 1-р курсын ихэнх хичээлийг нөхөж үзлээ. Их ч хичээлээ. Одоо бодоход муу авсан дүнгүүд байгаа ч гэсэн тэр үед хэрэндээ зовж, манарч, төөрч будилж байж л авсан дүнгүүд. Одоогийн байгаадаа би сэтгэл хангалуун байгаа. Энэ эрчээ л алдахгүй улам цаашаа тэмүүлэх ёстой. Надаас мундаг оюутнууд зөндөө байна. Тэд нар шиг болохыг л хичээнэ дээ. 

• Харин гэр бүлийн хувьд их хэцүү ч юм шиг. Ямар ч байсан сэтгэл хангалуун биш байгаа. Халуун бүлээрээ цугтаа ширээ тойрч суугаад орой болгон хооллож байх юм сан. Хамтдаа хөгжилтэй юм ярилцаад л нэг дулаан уур амьсаглтай үдэш бүрийг өнгөрүүлэх юм сан. Уурлаж бухимдаж санаа зовох асуудалгүй амар жимэр нэг тийм сайхан налгар байж үзэх юм сан. Гэр бүлийн хувьд ийм зүйл хүсдэг мөртлөө хийж байгаа зүйл нь хангалтгүй ч байж магадгүй юм байна. Ийм байлгах гэж би ер нь юу хийсэн юм бол? Хааяа үнэхээр хичээж сэтгэлээсээ амттай гоё хоол хийдэг, аав ээж хоёр маань биднээр бахархдаг байгаасай гэсэндээ 3лаа хичээлдээ сайн байя гэж хичээдэг. Мөнхбаярын хичээлийг шалгадаг. Ингээд л бараг нээрээ боллоо юм шив дээ. Гаргаж байгаа хүчин чармайлт нь ийм бага байгаа юм чинь сэтгэл дүүрэн, хангалуун байж яаж чадах вэ дээ. 
• Эв найртай байхын тулд юу хийдэг билээ? Яг үнэндээ энийг хүсдэг мөртлөө бүүр цаана бүдэг бадаг санаж байдаг. Яг өдөр болгон санаж хичээдэггүй. Тийм болохоор л хоёр дүүтэйгээ хамаагүй харьцдаг байх. Хүн өөрсдийн хамгийн хайртай хүмүүсээ хамгийн муухай үгээр гомдоож, тэдэндээ хамгийн муухай харьцдаг гэж би уншиж байсан юм байна. Ямагт ийм байдаггүй ч гэсэн үнэхээр хайртай хүмүүдээ ганц удаа ч болов ингэж хандаж болно гэж үү? Тийм болохоор энэ талаар би бараг юу хийдэггүй өөрийгөө голохоос ч аргагүй байна. 
• Өмсөж зүүх, идэж уух ч бол яахав одоохондоо аав ээж хоёр маань л болгож байна. Хэзээ нэг тэднийхээ олсноос хороолцохгүй нэмэр болдог болох юм бол доо? Үүний төлөө л мэргэжил эзэмших гээд энэ их сургууль сураад байгаа юм шүү дээ. Харин энд сурж байгаа юм үнэхээр үр дүнгээ өгөх эсэх нь тодорхойгүй. Гэхдээ бусад хүмүүсийг бодвол би энэ тал дээр илүү давуу байх өөрийгөө боддог.

Бас нэг асуудал юу вэ гэвэл нэгэнт л хүн болж төрснийх гав ганцаараа явна гэж юу байхав? Ирээдүйн эхнэрээ зөв сонгох хэрэгтэй. Харин энэ асуудал дээр би бараг юу ч хийдэггүй юм өө. Яг ямар хүн байх бол гэдгийг нь ч мэддэггүй. Хүмүүсийн миний мөрөөдлийн бүсгүй эдр гээл паналтай юм яриад байдаг. Би харин тийм юм ерөөсөө боддоггүй. Тэгээд ч тэр юм уу миний үерхэл харьцангуй бага. Энэ тал дээр хүсч байгаа юм нь маш ерөнхий тийм болохоор хийсэн юм гэвэл бараг юу ч байхгүй. Алдсан алдаа л байгаа. Энийг давтахгүйн тулд сайн бодох хэрэгтэй. Ийм асуудал дээр сэтгэл хөдлөлөөр хандаж болдогггүйг би сайн мэдэж авсан. Энэ тал дээр ингээд л болж байна. 

Тэгээд эцэсд нь дүгнээд харахад хүссэн зүйлсийнхээ төлөө, ялангуяа гэр бүлийнхээ төлөө би тийм ч их санаа тавьдаггүй хүн юм болов уу? Ямар ч байсан хийх ёстой юм их байгаа л юм шиг байна. Биелүүлнэ дээ. 

Хамгийн сүүлд нь яахав юу хийх ёстойгоо мэдэж байгаа ч хүн өөрөө сайн муу гэсэн 2 хэсэг зөрчилдөж байдаг амьтан юм шиг байна. Би яг энийг хийх нь хэрэгтэй гэдгээ мэдээд байгаа ч өөрийгөө дийлж чадахгүй нэг л мэдэхэд сатаарчихсан шаал өөр юм хийчихсэн явж байх юм. Тэгээд тэнэг юм шиг дараа нь харамсана. Ийм байж л болмооргүй байна. Хичээнэ шүү... 

You know what to do!

Их сургууль

ер нь юу заагаад байна? гэж би өөрөөсөө нэг асууж үзье гэж бодлоо. Энэ их сургуульд зааж байгаа юм надад ер нь хэр их хэрэг болох юм бол оо? Яг одоогийн энэ насан дээр маань хүн юу хийвэл тэрнийхээ хариуд яаж өөрчлөгдөх бол гэж бодож үзлээ. Эдийн засгийн хэлээр хэлбэл МУИС-н боловсролын ахиу үр өгөөжийг би нэг бодож үзлээ. За яахав багш нараас маш их юм сонсож байгаа. Тэд нараар ихэнхдээ шүүсээ шахуулж байж дарамтлуулсны сүүдэр болж үлдсэн ч юм шиг бага зэрэг хичээл номтой холбоотой юм хальт үлдэх юм шиг санагддаг. Одоо 1-р курсд сурж үзэж байсан ихэнх юмнуудыг бүүр түүрхэн л санаж байна шдээ. Тэгээд дээр нь Монгол хүний гэж бид нарын өөрийгөө өмөөрөх дуртай залхуу зангаараа хийх ёстой юм аа цаг тухайд нь хийлгүйгээр бөөн бөөгнөрүүлж байгаад нэг дор ядарч муурч унатлаа хийнэ. Тэгж хийж байгаа хойно яаж ч олигтой юм энэ толгойд үлдэх вэ дээ. Миний бодлоор бол боловсролын үйлчилгээ авсныхаа дараа хүн боловсрох ёстой тийм биз дээ. Тэрнээс биш хүний хий гэснийг тээршааж хийвэл яаж юм сурах вэ дээ? 

Их сургуульд сурах ахиу үр өгөөж тэгэхээр надад маш бага л юм шиг санагдаад байх юм. Харин надад ахиу зардал нь асар их байна. Сургуулийн төлбөр, сурах хугацаандаа ажил хийж байсан бол авах байсан цалин, тэрнээс гадна өөрөө энэ тэрийг эргэцүүлэн бодож нэг супер хүнийг дагаж \эртнийхээр бол шавь орох\ явсан бол өөртөө олж авах мэдлэг, эерэг нөлөөнүүд гээд алдагдсан боломжийн зардал болон бодит зардал нь минийхээр бол олох зүйлээсээ хол давах юм шиг санагдаад л... 

Харин энэ тэнцвэргүй балай зүйлийг яавал нэг ойртуулж болох вэ гэж би бодож үзлээ. Юун түрүүнд их сургуулийн боловсрол хувь хүний зан чанар, төлөвшилд маш ихээр нөлөөлдөг байх хэрэгтэй. Дор хаяж л хүн болгоныг сайхан шударга болгож чадвал энэ чинь өнөөдөр манай нийгэмд оруулж байгаа их сургуулийн оруулж байгаа маш том хувь нэмэр шүү дээ. Үүний тулд багш нар оюутнууддаа өөрсдөө ямар байх ёстойг үргэлж харуулж, шударга бус болгоныг жигшин зэвүүцэж байх хэрэгтэй. Нэг ёсондоо шударга бус байдал өнөөдөр манайд нэг их ноцтой үзэгдэл гэж тооцогдохгүй байгаа энэ байдлыг таслан зогсоох ёстой. Миний хэлэх гээд байгаа зүйл юу вэ гэвэл багш нар бидний сурах хүслийг төрүүлж өдөөж өгдөг байх хэрэгтэй. Ингэж чадвал угаасаа бид хүссэн юмаа хэнээр ч чичлүүлэхгүй хийчихэж дөнгөх байх. Харин өөрөө ч зааж байгаа юм аа сонирхдоггүй царайлж заагаад байхаар яаж бид үүнийг оролдоё гэж бодох вэ дээ. 

Бас миний бодлоор бол суръя гэж хүсдэг л хүнийг сургуульд сургах ёстой. Хэдий их юм мэддэг, потенциал сайтай байсан ч хүсэлгүй бол яагаад ч олигтой сурж чадахгүй. Түүний оронд чин сэтгэлээсээ суръя гэж бодсон хүмүүсийг сургавал хамаагүй илүү үр дүнтэй байх болов уу. Харин хэн чухам сурахыг хүсэж байгааг л яаж мэдэж болох вэ? Үүнийг мэдэхэд л барууны их сургуулиудын хэрэглэдэг эссе, ярилцлага хийж байж мэдэх боломжтой. Үүнээс гадна ярилцлага, эссений өөр нэг давуу тал нь тухайн хүнийг их бага хэмжээгээр ямар хүн бэ гэдгийг мэдэх боломжтой гэж би боддог. Үүнийг мэдэх нь надад бол их чухал ач холбогдолтой. Яагаад гэвэл хуурамч, зальхай тийм л нөхдүүд бидний бүх юмыг доош татаж тэр ч байтугай бидний юмнаас хумсалж хулгайлж байна. Эднийг бид өөрөөсөө илүү юм мэддэг, хар үгээр хэлбэл биднийг тэнэгтүүлээд байхааргүй л байлгах хэрэгтэй. Иймээс эссе, ярилцлага зэргээр тухайн хүний шударга, сайхан чанарыг үнэлэн дүгнэж бас нэг шалгуур болгох хэрэгтэй. 

Ингэж чадвал боловсролын систем өөрчлөгдөх ч юм билүү хэн мэдэх вэ!

Lunar New Year

Би ер нь ямар нэгэн чухал баяр ёслолын өмнө нэг пост оруулдаг болоод байгаа юм уу даа. Ямар ч байсан дотроос нэг юм хатгаад байхын. Ойрд ч нээх сайхан юм бичиж суусангүй. Бүүр нэг далан булчирхайгаа тоочмоор ч юм шиг санагдаад байна аа гэж. За за тэр ч яахав. Энэ жилийн цагаан сарын бэлтгэл гэж нээрээ миний хувьд үнэн инээдтэй юм болж байна өө. Нээх амар амгалан тайван сайхан амьтан яваад л байсан. Хэхэ. Хэзээ хийх нь мэдэгдэхгүй яваад л байлаа. Өнөөдөр тэгсэн ганц өдөр ухас гээд л бараг гэрээ амжуулчихлаа. Дүү нар ч бас гэхдээ нилээн тусалсан л даа. Гэхдээ ямар ч байсан гэрийнхээ юмыг лав амжуулчихлаа. Харин маргааш эмээ дээрээ очиж жаал зугаа юм хийх байх даа. Жил болгоны Цагаан сараар л манайхан яагаад ийм цөөхөн охин хүүхэд гаргасан юм бол доо гэж бодогдоод байдгийн. Бөөн харчуул, тэнд нь ганц л охин. Нөгөөх нь шалихгүй ээ. Одоо дөнгөж 12 л хүрэх гэж байгаа. Тэгэхээр чинь одоо нөгөө олон залуучууд нь л хамаг юмаа өөрсдөө хийх хэрэг болно шүү дээ. Тэгээд л цагаан сар гэж нэг жаал явж явж, хүнээр дайлуулж бас дайлж байгаад дуусна даа. Бид нар хэтэрхий нүсэр тээртэй тэмдэглэдэг заншил шахуу юм тогтоочихоод л зовоод байгаа болохоос уул нь маш ач холбогдолтой баяр юм байна лээ шд. Одоо бол тэр нь багасаад худлаа сүр нь л ихдээд байна даа. Урьд цагт хамгийн өндөр настай ахмадынхаа гэрт тэр удам ургийн бүх хүн ирээд л удам угсаагаа мэдэж нэг нэгийгээ харж авдаг юм билээ. Өнгөрсөн жилд ямар хүн нэмэгдэж, ямар хүн өнгөрснөө мэдэлцэж бүртгэл тооллого маягийн л юм хүн бүр дотроо хийдэг байсан байх гэж би боддын. Тэгээд л түүнийхээ ачаар яс, цусаа цэврээр нь авч үлдэж чадаж байсан байж ч магадгүй юм. За тэгээд сайхан шинэлээрэй. Усан луу жилдээ уулзацгаана биз дээ.

Оюуны хөдөлмөр

Дэлхий даяар оюуны хөдөлмөр ямар их үнэ цэнэтэй болсныг мэдрээд эхэлчихсэн цагт би амьдарч байна. Би бусад хүмүүсээс өөр байж яагаад өөрийнхөө энэ чадварыг бусдаар үнэлүүлж элбэг дэлбэг хангалуун сайхан амьдарч чадахгүй гэж. Бид маш чухал нийгэмд амьдарч байна. Дэлхийн олон олон баячууд шиг би өөрийнхөө гайхалтай санааг дэлхий дахинд түгээж амьдралдаа асар их баяр баясгалан олж авч чадах болов уу? Миний мэдэх маш олон эрдэмтэд оюутан цагтаа том том нээлт, бизнес санаа гарган түүгээрээ асар их нэр хүнд, ашиг орлого олсон байдаг. Үүнийг нэгэн адилаар би ч гэсэн яагаад ингэж чадахгүй гэж? Билл Гейтс, Стийв Жобс, Mark Zuckerberg гэх мэт олон олон хүмүүс байдаг байх. Харин би эдний эгнээнд нэгдэхийг хүсдэг. Дэлхийд танигдсан Монгол хүн өнөөдөр тийм ч олон байхгүй байна. Монгол хүн бусад хүмүүстэй дор хаяж л адилхан бүр цаашилбал илүү ч гэж би хэлж чадна. Гагцхүү хүн шиг байх, зөв төлөвшил тал дээрээ одоогийн Монголчууд бид харин учир дутагдалтай гэж боддог. Иймээс миний бодож мөн санаанд минь багтаад байгаа зүйл юу вэ гэвэл би өөрийн бодож олсон тэр гайхалтай зүйлийг ашиглан асар их амжилт олно. Ингэхийн тулд эхлээд хүмүүс юу хүсэж байгаа, бидэнд юу дутагдаж байна гэдгийг хайж олох хэрэгтэй. Мөн үүнийгээ цаг үргэлж бодон хөгжүүлэх хэрэгтэй. Эцэст нь энэ санаагаа гайхалтайгаар хэрэгжүүлж үр ашгийг нь хүртэх болно. Өөрийн чадах ямар нэгэн зүйлийг бүтээн хойч үедээ өвлүүлнэ гэж бодохоор үнэхээр сайхан санагдаж байгаа биз дээ. Надад лав их гоё санагдаж байна. Энэ техник технологи өндөр хөгжиж байгаа үед бидний хамгийн хүчтэй зэвсэг бол энэ мөрөн дээр дэнжигнэж байдаг бөндгөр маань болоод байх шиг.

Амралтаараа

Хичээл амраад долоо хоночихлоо. Энэ хэсэгхэн хугацаанд ямар ч байсан сайхан амраад авлаа. Харин одоо хийх ажлаа бодсон нь дээр ээ. Үлдсэн хоёр долоо хоногтоо юу хийвэл дээр вэ? Хамгийн гол нь ач холбогдлоор нь ранклаж байгаад надад хамгийн чухал гэснээс нь эхлээд хийж эхлэнэ дээ. Хамгийн түрүүнд унших хэрэгтэй номнуудаа уншиж дуусгах хэрэгтэй байна. Бас нилээд удаан бодсон судалгааныхаа ажлыг хийх хэрэгтэй. Энэ хоёрыг хийчихвэл бас ч гэж энэ өвлийн амралтыг үр дүнтэй өнгөрөөсөн гэж хэлж болохоор байна. Одоо аль дээрээс хойш бодоод байсан Карнегигийн номыг уншиж байгаа. 20-р зууны эхний хагасд бичсэн ном гэхэд үнэхээр сайн ном байна лээ шүү. Авахаар юм ихтэй өнөөгийн хүмүүсийн хоорондын харилцааны нууц тэр номоос л эхлэлтэй юм шиг санагдсан. Хамгийн гол нь хүмүүсийн харилцааг их сайн судалж алдартай хүмүүсийн rule of thumb-г их сонирхож байсан юм шиг ээ. Тухайн хүн бусдаас ямар онцлогтой гэдгийг нь илүү олж харахыг хичээсэн байна лээ. Мэдээж түүнийгээ илэрхийлэхдээ их урам зориг төрүүлэхүйцээр бичсэн, дээрээс нь монголоор уншиж байгаа орчуулга нь ч дажгүй таалагдсан. Угаасаа бичлэг нь ч гэсэн их хэцүү биш юм шиг байна лээ. Ямартай гэсэн амралт дуусахаас өмнө Карнегигийн 3 цувралыг дуусгаад Мильтон Фридманы Free to choose-г уншаад дуусгачих хэрэгтэй байна. Хажуугаар нь судалгааныхаа ажлыг хөөрхөн явуулчихад ч ер нь тэгээд л амралтын хугацаа ч нилээн явчих байх тэгээл бараг хичээлдээ орж таарах байх даа. 

(Writing this post while waiting for Saruul)

Бухимдчий яадын

Энэ Монгол улс гэж чухам яг юу болоод байна аа та минь ээ. Би бүр ойлгохоо болиод байна. Газар шороогоо сэндийчээд л сэндийчээд л. Түүгээр нь одоо Монгол улс тэгээд хөгжөөд дэвшээд л... Ийм үлгэр байдаг болов уу? Үлгэр гэхээсээ илүү аймшгийн зохиол шиг сонсогдож байна. Газар шороо ухаж төнхөх эрхийг нь ямар ч амархан өгчихдөг юм. Баахан юм ухаад л газрын хөрсийг улаанаар нь эргүүлчихээд улсын төсөвт татвар гэж багахан юм нулимчихна. Ядаж байхад тэрийгээ нууж хаан тоо хэмжээг нь багасгаж дараад ёстой л шавхруу гэхээр юм өгч байгаа байх. За тэгээд тэр нь нөгөө улсын төсөвт төвлөрч байгаа юм. Тэгэнгүүт ухаанд нь ухана үхчихсэн хэдэн юм нь тэрийг нь хэдэн мянган хэсэг хуваагаад хэнд ч бараг хэрэггүй юм болгоод буцаагаад гаргачихна даа. Гэхдээ яаж зүгээр байх вэ? Тэгж тэнэглэснийхээ хөлс гээд нөгөөдхөөсөө талыг нь хумсалчихна. Хүмүүс яаж бодохоороо улс орноо ингэж удирддаг байна аа. Тэгээд л он дуусч байхад төсвийн тодотгол гээд хийчихнэ. Яагаад тэрийг дараа жилийн төсөвтөө тусгачихаж болдоггүй юм бэ?

За за энэ ч ёстой жижиг асуудал байх. Хамгийн гол нь миний уур хүрж үхэх гээд байгаа юм гэвэл яагаад заавал өнөөдөр бид юу ч хийж чадахгүй байж газар доор байгаа энэ их баялгаа зүгээр шахуу гадныханд вагон вагоноор нь машин машинаар нь өгөөд байгаа юм бэ? Өнөөдрийн Монголчууд үнэхээр л газар доорхоо ухаж гадныханд зүгээр өгөхгүй бол турж үхчих гээд байгаа юм байх даа. Ойлгохгүй юм. Одоогийн байдлаар өөрийн бодлоор хэдэн юм хэлэх гээд үзье. Бид нар уул уурхайгаа ашиглахаар болж байна. Үүнээс үүдээд асар олон салаа үр дагавар гарах байх.

1. Монгол бол мал аж ахуйн орон гэдэг. Уул уурхай ашиглаад эхлэхээр малын бэлчээр багасна. Үүнээс цаашлаад гол ус бохирдоно. Алт, зэс гэх мэт байгалийн баялаг нь өөрөө экологийн тэнцвэрийг ханган ус хөрсний чанарыг барьж байдаг амин чухал хэсэг гэдгийг одоо цагт хүмүүс ер нь мэдэж л байдаг. Гэтэл ганц уул уурхайгаас болж миний бодлоор манай улсын мал аж ахуйн салбар тэр чигтээ өвдөг сөхөрч магадгүй л юм шиг санагдаад байх юм. Хэл, хил, мал гуравтайгаа байхад хэн баян Монгол баян гэдэг биз дээ. Иймээс энэ уул уурхай надад ерөөсөө ч таалагдахгүй байгаа.
2. Дараагийн зүйл гэвэл уул уурхай өөрөө ажлын байрны багтаамж маш муутай салбар. Ихэвчлэн хүчтэй техник ашиглан үндсэн үйл ажиллагаагаа явуулдаг. Тиймээс маш багахан хэсэг нь энэ салбарт орсныхоо хүчинд овоо их юм зулгааж хоцрох байх. Харин ихэнх хэсэг нь бахь байдгаараа л байх болов уу? Гол нь энэ салбараас орж ирсэн мөнгөний урсгалыг дахин эргэлдүүлж өөр салбаруудыг хөгжүүлнэ гээд байгаа. Хэн үүнийг хэрэгжүүлэх вэ? Мэдээж төрийн зүгээс л хийх болно. Гэтэл өнөөдөр манайд ЭЗ, нийгмийн амьдралд төр хэт их оролцож байгаа. Тэр байдал улам ч нэмэгдэх хандлагатай гэж үзэж болно. Энэ нь өнөөдрийн байдлаар ач тусаа өгөөгүй л яваа бодлогын хувилбар. /Монголын хувьд/ Гэтэл энэ байдлыг улам цааш нь гүнзгийрүүлээд л байх болж байна. Өнөөдөр Монголд хэдий сайн төр байлаа ч том байвал манайд угаасаа тохирохгүй гэж би боддог. Манай багш нар ч ингэж ярьдаг. Бидний чөлөөтэй бизнесийн үйл ажиллагаа явуулах орчин нөхцлийг л бүрдүүлээд өгөх хэрэгтэй. Өнөөдөр биднийг юу ч хийж чаддаггүй эрхийн тэнэг хүүхэд шиг байдал руу л энэ төрийн бодлого түлхэж байх шиг. Би лав ийм юманд дургүй.

За тэгээд өөр бас бус зөндөө л сөрөг нөлөө байгаа байх. Хамгийн гол нь энэ газар доорх баялгаа ухаж гаргаж ирээд өнөөдөр бид хэргийг нь нэгэнт гаргаж чадахгүйгээс хойш өлсөж үхчихээргүй л байгаа хойно заавал ингэж улайран дайрах хэрэг үнэндээ байхгүй л юм шиг санагдах юм.

"МИНИЙ НУТГИЙН ГАЗАР ШОРООНООС БУРХАН ГУЙСАН Ч БҮҮ ӨГ"   Модун Шанью.