За ойрын үед

юу ч болоод байгаа юм бэ дээ. Би гэдэг хүн хичээл ном амрангуут дагаад нэг сайхан амралтын байдалтай болчихоод явж байна. Шалгалт шүүлэг уул нь байгаа юм шиг байна. Даанч нэг сонин тулгаж байж ухаан ордог зан хөдлөөд хэд хонолоо. Яахав гэхдээ байнга тэвдэж явна гэж юу байхав. Хэд хоног сайхан амарлаа. Тэгээд энэ долоо хоногоос эхлээд буцаад форумдаа орж байх шиг байна. Бие даалтуудаа хийгээл, бас хажуугаар нь бас бус бодсон юмнуудаа амжуулаал болж л байна. Эрч хүч маань унтраад хүмүүсд сүүлдээ загнууллаа. Гэхдээ зүгээрээ тэгж загнаснаас нь болоод ч буцаад гайгүй болсон юм бил үү. Ямар ч байсан шүүмжлэлийг би хүлээж авдаг хүн шүү. Өөрийгөө мэдэж байсан болохоор одоохон больсон нь дээр юм байна гэж бодоол больсон доо. 

За тэр ч яахав. Миний дундах дүү бас л сэрэглэн нь дэндсэн нөхөр юм аа. Нохой тэжээнэ гээл үглээд бүр хүслэн болоод байдаг байсан. Өнгөрсөн зун нэг юм санаа нь амарч нэг немцтэй болсын. Одоо тэрийгээ гоё тэжээгээд өөр эм нохотой нийлүүж бариад бас нэг гөлөг авчихна. Тэр нь тэгээд болоогүй 300 хүрчихэж байгаамаа. Ингээд бодохоор надаасаа дээр ч юм шиг. Бас сая надтай барьцсаар байгаад Note2 авчихсан. Гэхдээ ээж аав хоёроос мөнгө гаргуулахгүйгээр өөрөө зохицуулчихсан. Тэгээд бодохоор бас л хүссэн юмандаа хичээгэд зорьвол болдог л юм байна. 

За тэрнээс гадна манай шар дайсан салхин цэцэг тусчихсан байдаг. Ногоорсон эрээн юм л болчихоод гүйгээд байна. Ээж аав хоёр нь ажилтай болохоор гэрт хүнтэй байдгаар нь манайд авчраад орхичихлоо. Энэ нөхөр ч салхин цэцэгтсэн биш нэг нар нь гарч байх шиг байна. Манайхыг буулгаж тавьж байгаамаа. Гэртээ тоглох хүнгүй уйдаал байжийдаг бололтой. Манайд ирэхээрээ л бөөн баяр болоод хэдэн ахдаа эрхлэх шиг болж байгаам даа. 

Өө бас дөнгөж сая нэг баларсан юм боллоо. Ёстой балай юм аа. Чухал яриа гээд нэвтрүүлгийн нэг дугаарыг олох гэсийн. Тэгээд хөтлөгчийнх нь утсыг олоод Твиттердэж байгаад бас нэвтрүүлгий нь бас яг авдаг дээрээ тулаад залгатал утас нь болдоггүй. Твиттерээр асуутал нөгөө нөхөр маань өөдөөс ямар дугаар гэнэ ээ гэж асууснаа л ээ чи дээ? энэ тэр гэж ирээл тэгээл таг болчдын. Миний твийтийг бараг блоклоод байгаамуу одоо яагаад байгаан. Тэгээл хамаг юм тэр балай утасны дугаараас боллоо л гэж бодсон. Уул нь сүр дугаар байна лээ. 99995878 ч гэнэ үү. Шууд л өөртэй нь шулуухан твийтерээрээ твийтердчихсэн нь дээр байж. Одоо тэгээд яахав нэг тийм мухардлын байдалтай болчихоод л байж байна. Ёстой шээт. Гэхдээ одоо яая гэхэв дээ. Ийм юм байх шд. Манай ёстой тэнэг гар байна гэж бодоол шууд уур нь хүрээд явчих шиг болсоон. Ххэ бүүр уурлаж байгаа нь нүдэнд харагдаж эдр...

12.21-ий талаар

жоохон гаргалгаа хийгээдхий. Ер нь миний ойлгож байгаагаар нарны есөн гариг маань давхцаад ирэх юм байна л даа. Тэгээд эдгээр гаригууд маань өөр өөрийн гэсэн энергийн орон зайтай байдаг юм байна. Тэгэхээр нэг шугаманд зэргэцээд ирэхээр нөгөө орон зайнуудын харилцан үйлчлэл бий болж бие биедээ нөлөө үзүүлэх юм байна. Ингээд ер нь бол ийм ховор сонин үзэгдэл болохоор яав ч жирийн нэг нартай сайхан өдөр шиг байхгүй нь тодорхой байх. Ингэхдээ хамгийн түрүүнд нөгөө гаригууд нар дэлхий хоёрын дундуур орчихоор ямар ч байсан нар хиртэх үзэгдэл бий болох юм шиг байна. Бас ингэхлээр цочир хүйтэрч магадгүй гэнэ. Мэдээж цочир хүйтрэнгүүт агаарын даралтын зөрүүгээр болж хүчтэй салхи шуурга болж магадгүй юм байна. Харин энэ нь нэг талаараа манайх шиг өндөрлөг тал талаасаа сайхан уул нуруугаар хүрээлүүлсэн газар хохирол нь бага байж болох юм байна л даа. 

Мөн үүнээс гадна энэ гаригуудын энергийн орон зай өөр хоорондоо үйлчлэлцээд ирэхээр бие биерүүгээ энерги нь шилжиж болох юм гэнэ ээ. Тэгэнгүүт манай дэлхийд бусад гаригаас ирэх энергийн хэмжээ нэмэгдэж болох гэнэ. (Нөгөө Херкулес гээд хүүхэлдэйн кинон дээр гардаг даа. Есөн гариг давхцаал тэрнээс нь бөөн юм дэлхийд ирээл мангасуудыг сулла боломжтой болдоггүй юу.) Харин энергийн ямар хэлбэрээр ирэх нь тодорхойгүй юм. Гэрлийн, цахилгааны, дулааны, химийн, механик гээд зөндөө олон төрлийн энергийн хэлбэр байгаа шүү дээ. За ямар ч байсан ингээд энерги нь ихсээд ирэхээр бас нэг сонин юм хүн төрөлхтөнд мэдрэгдэх юм гэнэ. Тэр нь тэр их энерги хүний биед бас тодорхой хэмжээгээр нөлөөлнө гэнэ ээ. Ер нь ямар нэг юм гаднаас бидний биед нэвтрэх юм байна л даа. Тэгэнгүүт бидний гэрлэн бие гээд нэг зүйл байдаг даа. Тэр нь бидний янз бүрийн зүйлээс хамгаалж байдаг нэг ёсондоо дархлаа шиг зүйл юм байна. Тэгэнгүүт хэрэв тэр гэрлэн бие нь нимгэрсэн, хүчгүй тийм хүмүүст гаднаас ирэх их энерги сөрөг нөлөө үзүүлэх магадлалтай гэнэ. Тэгэхлээрээ бидний бие өвддөг ч юм уу, эсвэл бүр тэрнээс дор ч шинж тэмдэг илэрч болзошгүй гэнэ ээ. 

Гэхдээ ямар ч гэсэн дэлхий сүйрэх энэ тэр бол худлаа л юм шиг байна лээ. Харин байгалийн их цэвэрлэгээ маягийн юм болж магадгүй л гэж би бодож байна. Харин тэр гэрлэн бие, аура гээд ярингуут баахан өөдгүй муу, муухай юм хийсэн нөхдүүд бол яаж олигтой байхав дээ. Ядаж л бөөн хүний хараал идэж дээр нь өөрөө ч мөнхийн хар муу юм бодож байгаа хойно тэрэнд ер нь гэрлэн бие, аура гээд байх юм бараг байхгүй биз. Тийм болохоор их цэвэрлэгээний шуурганд хамгийн түрүүнд л өртөх байх. Ер нь ч тийм юмнууд байснаас байхгүй байсан нь дээр биз. Тийм болохоор үнэхээр миний бодож байгаа шиг юм болвол харин ч бүр сайн хэрэг ч болж магадгүй шдээ.

Дурсамж

Би өөрийгөө анзаараад байхад хүмүүсийн хичээж зүтгэж, өөрийнхөө сайн сайхны төлөө яаж хөдөлмөрлөж байгааг хараад, сонсоод, уншаад бас бодоод ер нь тийм зүйлийг мэдрэхээрээ их эрч хүч авах юм аа. Энийг бодохоор их сайхан санагдахын. Ххэ. Гэр бүлдээ хайртай тэднийхээ төлөө хөдөлмөрлөдөг тийм хүмүүсийг бодохоор л дотроос сайхан санагдаад ирж байгаа биз дээ. Тэгээд бас мэдлэг боловсролын төлөө зүтгэж,өөрийгөө хөгжүүлж байдаг хүмүүсийн адал явдал, гээд юм бүгдийг нь мэдрэх бас л сайхан шүү. Өнөө үед нээрээ бүх юм сайхан юм аа. Өөрөө би энд нурмайгаад явж байлаа ч гэсэн эрч хүчээр дүүрэн сайхан зүйлсийг олж унших, танилцах, гээд л тийм бөөн энерги үнэртсэн орчинд шумбан ороход илүү хялбар болсон юм шиг ээ. Тэгээд л дараа би яг тийм сайхан энерги, эрч хүчээр дүүрэн амьтан болоод хувирчихна шүү дээ. Тэгээл за ерөөсөө энийгээ ч хийнэ тэрийгээ ч хийнэ машинднаа гээл дайрах нь тэр. Ингэхээр нэгэн бодлын сайхан байгаам шүү. 

Бас гадаад дотоодод байгаа хүмүүсийн тухай ч олоод мэрчихнэ. Өөртэйгээ төстэй хүмүүсийн талаар, мэргэжил нэгтнүүдийнхээ талаар гээд л надад энэ блог гээч зүйлээс авах юм асар их байна аа. Авах юм ч гэж болно бас авсан юм ч гэж болох юм даа. Хүн гэдэг өөрөө их сонин амьтан юм шиг ээ. Яг амаараа хэлэх гээд чаддаггүй  зүйлсээ бичихээр болоод л байдаг. Тэр хирээрээ би лав нэг сайхан хүнд ярьчихсан ч юм шиг сайхан санагдаад л. Гэхдээ гутарч гунихаасаа илүүтэйгээр би ихэнхдээ сайн сайхан юмаа бичдэг байх гэж найддын. Нээх тийм гоё зүйлийн талаар бодогдоол болохгүй тэгсэн хирнээ тэрнийхээ талаар хүмүүстэй ярилцах гэхээр бас сонин санагдаал. Өөрийгөө ойлгохгүй хүмүүстэй хамаагүй яривал юу ч гэж бодох юм билээ. Бас л сонин шүү дээ. 

Миний унших дуртай блогуудын нэг энэ байна. http://damdaa.blogspot.com/ Эрч хүчтэй галзуу, бас лаг эгч юм шиг санагддын.

Ном уншаад бас их сайхан санагдна шүү. Анх Монте кристо гүн уншаад аягүй гоё санагдаж билээ. Надад ийм юм тохиолдвол би үнэндээ тэнэгтээл юу ойлгохгүй байсаар байгаал дуусах юм байна гэж тэр үедээ бодож байсан. Тэрнээс хойш ухаантай хүнийг яаж ч байсан дийлэхэд хэцүү гэдгийг илүү ойлгох болсон доо. Тэрнээс гадна Сэтгэхүйн цар хүрээний гайхамшиг гээд нэг ном уншсан. Байдаг л ном юм шиг боловч бас би хичээлээ тараад номын санд очиж унтах гэж яаран яаран явдаг байснаа бодоход гоё ном юм шиг санагддын. Надад л тэгж санагдсын. Бусад хүмүүс уншаад нэг их сүртэй сэтгэгдэл төрдөггүй юм шиг. Гэхдээ л тэр номыг би бүр их дуралж уншсан шүү. Өмнөх өдөр нь нойргүй хоночоод хүртэл очиж уншиж байсышд. Тэгээл нүд анилдаал уншнаасаа зарим юмаа тэмдэглэж аваал. Маргааш нь бичсэн юмаа харсан чинь ххэ ээ чааваас л гэмээр юм байсан даа. 

Намайг ухааруулж байсан хүмүүс гэвэл яг ёстой дампуурах шахаж байхад минь ухаан ортол алгадаж байсан ахдаа хамгийн их баярладын. Тэгээд бас өөр шиг нь болохыг хичээж зорилгооо болгож байсан Бубудаа баярладын. Бас дампуурч яваад нэр хүнд муутай байхад манай сургуулиас явсан Шүрэнханд, Ганболд гээд хоёр багшдаа баярладын. Ингэж би цоо шинээр хэсэг зүйлийг эхлээгүй бол өдийд ямар ч байх байсым билээ. Цаашилбал Батзаяа багшдаа бас нилээн их баярлана аа. Хамгийн сүүлд гэвэл аав, ээж хоёртоо л аймар их баярладын. Бараг нээрээ мөнгө цаасаар маруухан, чүү чамай хоол ундандаа л хүрэх мөнгөтэй байсан мөртлөө намайг хэлний курст сур, хичээл номоо хий гээл надад, миний боловсролд асар их хөрөнгө оруулдаг байсан тэр хоёртоо л одоо их баярлаж байна даа. Намайг ном авах, сургалтанд суух гээд л ам нээх болгонд дандаа дэмждэг байсан шд манай хоёр. Гэхдээ би сүүлдээ бүр санаа зовоод зуны зарим давтлага, номныхоо мөнгийг хоолны мөнгөнөөсөө өгдөг байж билээ. Ххэ гэхдээ л аав ээж хоёртоо хэлэхэд тэр үед би та хоёроос аягүй санаа зовдог байсышд. Өдий хүртэл хэдэн хүүхдүүдээ юугаар ч дутаахгүй сайхан өсгөж хүмүүжүүлж байгаа хоёр бурхандаа би бүхнээс илүү хайртай. 

Өнөөдрийн мэтгэлзээн

-ий талаар жоохон юм бичихгүй бол дотроос хатгаад бүр зүгээр байлгадаггүй ээ. 

Хамгийн түрүүнд хэлэх зүйл нь энэ Ганбаатар гишүүн үнэн сонин гар байна шүү. Маш олон хүний үзэл бодлыг хамгаалж байж сайн бэлтгэлтэй очих байсан юм. Хөөрхий өөрийнх нь яриад байгаа юм үнэн байж болох ч тэр таамаг төдий ч юм шиг, бүдэг бадаг, дээр нь нэг тийм манарсан,  тийм царай гаргаад байхаар хэдий үнэн байсан ч зальтай, мөнгөтэй нөхдүүдийн өмнө яалт ч үгүй хүчгүйднэ гэдгээ ойлгоогүй л явсан юм байх даа. Хамгийн гол нь хэт их сэтгэлийн хөөрлөөр туугаад орчихлоо доо л гэж би бодож байна. Баахан хойшлуулж хойшлуулж байгаад мань эр харин энэ удаа нэг бут авах шиг боллоо доо. Баярцогт гуайн толгой бол харин зөв логикоор ажилласан юм шиг байна. Мэдээж ийм сүр дуулиан болж байгаа юм чинь хоёр тал хоёулаа үнэхээр бөөн юм ухаж төнхсөн байх ёстой. Бас дээр нь өлгөөд авчихаар юм юу байна гээд л хэд хоног сайн л харсан байлгүй. Тэгээд л бүр үхтлээ бэлдсэн байлгүй. Харин нөгөө Ганбаа яасын бол? Ганцаараа бор зүрхээрээ л зүтгээд байсан юм шиг санагдсан. Ядаж өөрөөсөө өөр хүмүүсийн үзэл бодлыг тусгахгүй яав аа. Хавьгүй илүү зүйл мэдэж байгаа хүмүүс зөндөө л байгаа биз дээ. Тэдэнтэй уулзаж санал зөвлөмж авах зайлшгүй хэрэгтэй байсан байх. Мэдээж бага сага юм асуусан байх. Гэхдээ л хангалтгүй байсныг нь бүгд харсан шд. Энгийн мань хэдийн мэдэх зүйлийг ч мэдэхгүй элэг авж байна лээ шд.

За лав л миний ойлгоосн зүйл гэвэл юу ч байсан ямар ч юманд бэлтгэл маш чухал юм шиг байна. Хүмүүс үнэхээр үнэн юмыг худал болгохдоо тэрнийхээ талаар олигтой юм мэдэхгүй болоод ийм алдаа гаргадаг байх. Энэ бол яахав гэнэн хоргүй хэрэг. Гэтэл харин мэдсээр байж бусад хүмүүсийн мэдлэг, мэдээлэлгүйг далимдуулан буруу зүйлийг зөв гэж итгүүлж ч болох юм байна гэдгийг ойлголоо. Тийм учраас үүнээс хамгаалахын тулд бид өөрсдөө элэг бариулахааргүй мэдлэгтэй, бас мэдээлэлтэй байх шаардлагатай болов уу. Үүнээс гадна өөрийн хийж буй зүйлдээ хариуцлагатай, нухацтай байх нь зүйтэй болов уу. Өөрийн бодлоо илэрхийлэхэд нэг иймэрхүү байх шив дээ. 

Эгзэгтэй

Би дахиад л нэг эгзэгтэй мөчтэй тулгараад байна. 4 жилийн өмнө яг ийм нөхцөл байдал ирж байсан санагдаж байна. Ач холбогдлоороо үүнээс нэг их дутахааргүй л асуудал байсан болов уу гэж бодож байна. Тэгэхэд би балчирхан ч байж, тэнэг ч байж. Юу ч бодолгүй шахуу тийм том шийдвэр гаргасандаа одоо болтол харамсах юм. Гэхдээ мэдээж надад тэрнээс олж авсан сургамжууд бий. Бас бодит давуу тал өөртөө бий болгосон нь ч байгаа л байх. Гэхдээ л цаг хугацаа гэдэг маш чухал зүйлээ би алдан суурь мэдлэг гээч бас нэг том зүйлийг өөрөө бие дааж шахуу нөхөж гүйцэж авна гэдэг ай даа мөн бэрх юмны нэг байна лээ гэдгийг л ойлгосон. Өдийд би тэгж балайраагүй бол одоо байгаагаасаа хавьгүй илүү байх ч байгаа билүү хэн мэдэх вэ? Нэг бол ийм их эрч хүч надаас гаралгүй би одоогийнх шигээ ч байх байсан юм болов уу? 

Гэхдээ л нэг л юмыг би сайн мэдэж байна. Буруу шийдвэр гаргаснаар миний олсноо, зарсантайгаа харьцуулахад юу ч биш. Асар өндөр зардалтайгаар энэ буруу гаргасан нэг шийдвэрээ зөв гольдролд нь оруулах гэж үйлээ үзлээ. Одоо бурхан минь зүгээр больж үзье. Анхнаасаа л бодож бодож хамгийн зөв шийдвэрээ л шууд гаргах ёстой. Нэг юман дээрээ хоёр алдаж байвал яг тэр тал дээрээ жинхэнэ арчаагүй амьтан гэдэг нь батлагдаж байгаа хэрэг гэж би боддын. Тийм болохоор би бодох юм ихтэй л байх нь дээ.

Одоо байгаа зүйлээ би нэг харвал надад их сургуулийн 4 жилийн турш зааж сургах гээд чармайгаад байгаа зүйлийн 60% орчим нь дажгүй наалдаж үлдсэн юм шиг байгаан. Бас нэг том давуу тал юу вэ гэвэл миний сонирхдог зүйл чухам юу вэ гэдэг дээр тойм төдий бүдэг бадаг ч гэсэн төсөөлөл бий болж байна. Баттай нь юу вэ гэвэл одоогийн сонгосон мэргэжилдээ би үнэхээр дуртай гэдэг л байна. Харин ямар сэдэв, чухам би цаашид юунаас эхэлж хийх вэ гэдэг дээр бөөн олон салаа зам байна аа хө. Одоо ойрын бодож байгаа зүйл юу вэ гэвэл би 2 жил орчим сайхан газар сайн ажиллаж байгаад гадагшаа нилээн сайн сургуульд мастерт явах санаа байна. Гэтэл тэр 2 жилдээ би хаана ямар газар ажиллах вэ гэдэг нэг асуудал байна. Миний санахад гайгүй хамт олонтой чадварлаг ОУ-н байгууллага байвал дажгүй санагдаж байна. Энд орохын тулд би хэлээ сайжруулж түүнийгээ баталсан шалгалт өгөх хэрэгтэй. 

Дараагийн нэг сонголт юу вэ гэвэл би шууд одоо төрийн зардлаар ч юм уу эсвэл хувийн зардлаар намайг сургачих газар шургаад орчмоор байгаан. Тэгвэл би яахав нээх зовохгүй сургуульд явчихна. Харин тэр болтлоо юу болох бол гэдэг нэг айдас байна аа.  За энэ бол холийн зүйл. 

Үүнээс арай ойрмогхон юу байна вэ гэвэл би чинь одоо ямар сэдвээр судалсан нэрийн хуудас ажилтай болох гээд байгаа билээ хө? Олон улсын эдийн засаг талын ажил хиймээр санагдаад дотроос нэг юм хатгаад байна. Харин би нилээд сайн бодмоор байгаан энэ тал дээр. Орох хоёр газраа бодож байгаад тэр хүмүүст хэрэг болохуйц миний сонирхлыг татах тийм л зүйл хийнэ. Харин дипломын ажил хийх тал дээр бол нэгэнт би хийнэ гэдэг шийдээ хатуу гаргачихсөөн. Тэгэхээр төгсөх дөхөж байгаатай холбоотойгоор дадлага гээч юм бас хийнэ ээ. Гэхдээ дадлагаа би харин маш чанартай сайн хийнэ гэж бодож байгаа. Яг хэрэгтэй зүйлээ хийгээд тухайн газраа өндрөөр үнэлэгдэж чадах байж найдаж байгаа шүү. Бодож ярилцах юм асар олон байна аа. Хэд хоног бясалган гэгээрэх шаардлага гарах нь дээ. 

Заза гэхдээ энэ бүх асуудлууд өнөөдөр надад их сайхан болоод өнгөрчих юм шиг санагдсан. Миний санаанд багтаад инээд хүрээд байхаараа л би тэр юмаа хийж чадаад байдым даа. Тийм болохоор энэ удаад ч бас чадах байх гэж найдаж байна. 

Аялалын тэмдэглэл №7

За Хөвсгөлийн Мөрөнд нилээд хэд хоносны эцэст энэ сайхан газрыг орхин дараагийн замдаа гарлаа. Бүдийсэн өдөр байсан санагдаж байна. Гэхдээ энэ өдөр бас сонин сайхан ихтэй байсым байна аа. Бид хэд чинь өнгөрсөн шөнө орж ирээд байж байтал манай хүргэн ах найз нь Хөвсгөлийн онцгойд ажилладаг гээд тэрэнтэйгээ утсаар яриад л байсан санагдна. Тэгсэн өнгөрдөг шөнөдөө найзындаа очихоор болсон гээд яваад өгсөн. Өглөө болсон чинь хүргэн ах ирээд мань хэдийг аваад найзынхаа ажлаар оров оо. Ххэ үнэндээ санаа зовсон ч гэж. Сайхан хоол хийлгээд л, бас тэр ГК-р явж үзсэн. Уул нь гоё юм байна лээ шүү. Тэр гал сөнөөгч нарын бэлтгэлийн өрөө, талбай, амралтын өрөө, дарга нарынх нь өрөө гээд бүгдийг нь нэг нэгэнгүй үзсэн дээ. Уул нь эртхэн хэлсэн бол найз нарыгаа ирэхээр завь гаргаж өгөөд моторт завиар сайхан зугаалдаг юм байна лээ. Ёстой чёрт тэрийг нь л алдчихсан шүү. Миний бодлоор хамгийн сайхан юм тэр байсан шиг санагдсан. Гэхдээ бас нэг бодлын аймар гэсээн. Муу завьчинтай явж байвал хурдан явж байгаад огцом эргэчүүл завь нь хөмрөөд дээр нь сууж явсан нөхдүүд завьтайгаа хамт нуурын ёроол руу талийчихдаг юм гэсэн. Тэгээд тэр нуурын ёроолд нь одоо бөөн завь, машин байгаа гэж байна лээ. Дараа жил ЗБ-тайгаар нуураа цэвэрлэж сэгнүүдийг нь гаргах ажил хийх гэж байгаа гэж ярихыг нь сонссон чинь бас л эвгүй дүр зураг харагдсан. Гэхдээ сайхан байсаан. Ингээд сайхан газраар орж дайлуулж аваад банкаа дүүргэж аваад цаашдын замдаа гарсан даа. Бидний дараагийн маршрут бол Увс аймаг байлаа. Ингээд л Увс аймгийн Зүүнговь сумруу хүлгийн жолоо заллаа. Машиндаа дуулалдаж, инээлдэж, энд тэндхийн сайхан зураг авж явсаар байтал ядраад унтах тийшээ хандацгаалаа. Ядаж бороотой байсан болохоор олигтой явж ч болохгүй байсымаа. Тэгээд нэг сайхан уулын модтой энгэрт буудаллаад сайхан цуйван хийж идсэн. Тэгээл гадаа жижигхэн түүдэг гал асаачихсан ах нарын аманд орчих шахаал юм ярихыг нь сонсож суух ч одоо бодоход үнэхээр жаргалтай сайхан байсан шүү. 

Тэгээд л Монгол нутгийнхаа сайхан байгалийг биширч байлаа шдээ.

Аялалын тэмдэглэл №6

Энэ өдөр чинь адал явдлаар дүүрэн байсан юм байна. Өдөржингөө нуурын хөвөөн дээр тунгалаг нуурын усыг харж суух үнэхээр сайхан байлаа. Ёстой л нэг цэвэр цэнгэг гэдэг чинь Хөвсгөл нуур байна лээ дээ. Нуурын эргээр ургасан модод нь бас ямар үзэсгэлэнтэй харагддаг гэж санана.  Нов ногоон, тув тунгалаг ёстой л диваажингийн газар байна лээ. Тэнд очоод зөндөө олон юм үзэж хараад энэ сайхан Монгол орноороо бахархах сэтгэл өөрийн эрхгүй төрж байна лээ. Харин нуурын усанд орно гэж бараг саналтгүй юм байна лээ. Хөлөө ёстой дүрээл авсан. Пүүүү аймар хүйтэн юм байна лээ. Ххэ жоохон удах л юм бол тэр халуун нартайд халуун хүйтэн харшаад шууд хоолой таг болохоор юм байна лээ. Би ч тэрийгээ мэдээд юу гэж тэгж далганах вэ? Ямар ч байсан  нуурын эрэг дээр сайхан байсаан. Гадныхан мань хэд дээр ирж хэд гурван үг сольж бас мэл гайхацгааж байгаал явсан. Ийм сайхан газрыг үзсэн хүмүүс чинь тэндээсээ мөд явахыг хүсдэггүй юм байгаа биз дээ. Сайхан зураг хөргөө авхуулж бас элдэв янзын юм хийсээр байгаад орой буцсан санагдаж байна. Бас л Мөрөнд байдаг нөгөө айлдаа очсон. Биднийг очиход нөгөө хэд маань УБ-руу явах гэж байсан байх аа. Нөхдүүд бас лаг шүтлэгтэй ххэ. 2 дахь өдөр замд гарахгүй гээд 12 цаг өнгөрөөгөөд 3 дахь өдөр нь гарсан шд. Бид нар ирээд бас л хоол хийлгэж идээд. Уул нь ч санаа зовоод хэрэггүй ээ. Мань хэд нь өөрсдөө нэг юм хийгээд идчий гэсэн л дээ. Гэхдээ л гэрийн эзэгтэй нь үнэнхүү хүмүүсийг залхалтгүй дайлж сурсан юм билээ. Манай ах эгч хоёр ч бас нилээд хүндтэй зочид нь болохоор тэгсэн юм байлгүй. Тэгээл эхнэр нь бид нарт хоол хийж өгөөл, нөхөр нь манайхантай хуучлаал тэр орой бас л зугаатай сууцгаасан. Ххэ манай хоносон айлын гэрийн эзэн үнэн марзан нөхөр байна лээ шүү. Бид нар замдаа явсан замаа яриад л хэцүү замтай газар ч бас байна шүү гэх маягийн аар саар юм ярьж байтал нөгөөх чинь Хөх хөтөл гэж өмнө нь чичрүүлдэг байсан давааг яриад. "Нэг талаасаа алгуурхан өгсөж байгаад орой дээрээсээ нөгөө талруугаа уруудахдаа аюулын эгц дээрээс нь зам гэж авах юмгүй байсан юм билээ. Тэгсэн дээхнэ үед нэг жолооч тэр даваагаар давчихаад 

"Хөтөл, хөтөл л гээд байсан хүүрнүүд чинь хүн алахаа дөхлөө" 

гэж уурлаж байсан гэсэн. Одоо ч техник хөгжөөд тэр эвгүй замыг нь засаад дажгүй сайхан болгочихсон байна лээ. Гэхдээ ч уул сүлжээд тэр өгсүүр талаараа бол эвгүй юм байна лээ. Мод, том том хад эдр бол тээр доор л харагдаж байгаа юм чинь. Шувуу хүртэл доогуур нисээл. Сүрхий даваа байна лээ. Ингээд нөгөө гэрийн эздүүд хот явцгаасан мань хэд унтаад гэрт нь үлдсэн. Маргааш өглөө гэрийг нь цоожлоод түлхүүрээ ээжийндээ оруулаад өгчихөөрэй гээд бас болоогүй мань хэдэд нутгийн идээ гэчихсэн Хөвсгөлийн брендээсээ өгөөд хотын зүг хөдөлцгөөсөн дөө. Бид хэд ч лаг гэртээ хүмүүс хүлээж авчихаад гаргаж өгч байгаа юм шиг хашааных нь хаалгаар гаргаж өгөөд л үлдсэн дээ. Ххэ тэр хавийн хүмүүс харсан бол үнэн инээдтэй дүр зураг байсан даа. 

Бэлтгэл

Ххэ нэг л сонин байх чинь ээ. Ганц шаал амархан хичээлийн шалгалтанд бэлдэх гэсэн чинь бүр залхуу хүрээд болдоггүй ээ. Тэр хичээлдээ нэг их санаа зовохгүй байгаа ч гэсэн өөртөө харин санаа зовоод байхын. Муу юманд ийм амархан дасчихдаг юм байх даа хүн. Ачаалал багатай хийх юм ч багатай болоод ирэхээд биеэ даагаад олигтойхон юм хийчихэж чадахгүй дандаа л дарамт шахалт, бөөн стресс дунд би заавал ингэж толгойгоо ажиллуулж шаргуу хөдөлмөрлөж амжилт гаргаж байх ёстой юм гэж үү? Тийм утгагүй байхдаа яахав дээ. Тэгвэл нөгөө сайхан жаргалтай амьдрах бодол минь яах болж байна. Гол нь юунаас ханамж авч байна гэдэг хамгийн чухал. Бас ирээдүйд хүлээгдэж байгаа ханамжаа максимумчилна гэсэн нэг санаа байдаг байх аа. Би тэгсэн чинь одоогийнхоороо л гээд зүтгээд байдаг. Алсыг харах чадвар аль эсвэл үнэн мияа байна уу? За юу ч гэсэн хийх ёстой юм аа хийж л байх ёстой биз дээ. Харин өөрийгөө дайчлах, хийнэ гэсэн юм аа санаснаараа хийдэг болоход минь нэг юм саад болоод байх шиг ээ. Дээхнэ үед би бичиж байсан санагдаж байна. Энэ гэр орныхонтойгоо холилдож хичээл ном сурна гэдэг бас нэг бодлын төвөгтэй эд юм аа гээд л. Ххэ тэр бодол минь одоо ч дахиад толгойд орж ирж байна. Мэдээж тодорхой хэмжээний давуу талууд байгаа л байх. Гэхдээ л нийтээр нь аваад үзвэл бие даагаад холхон нэг кампуст дотуур байранд \орчин нь гайгүй бол\ амьдраад хичээлдээ яваад байвал янз бүрийн юманд сатаарахгүй санаа амар ганц л зорилгоо биелүүлэх гээд үхэн хатан зүтгэх байх даа.  Гэртээ байхын сайн талыг мэдээж ойлгож байна. 

• Гэр орноо санаж бэтгэрэх юм байхгүй
• Өвчин зовлон туслаа гэхэд хайр халамжаар дүүрэн
• Мэдээж дээрээс нь санхүүгийн хувьд асар том боломж гээд сайн талууд зөндөө байна. 

Гэхдээ л гадагшаа явж сурвал: 

• Биеэ даагаад сурчихна
• Хичээл номондоо жинхэнэ анхаарлаа хандуулна
• Дээрээс нь өөр нийгэмд ороод бодож сэтгэх хүрээ ч арай тэлнэ

Харин багш нарын хувьд ёстой ямар байхыг хэлж мэдэхгүй байна. Миний хувьд бол онцын ялгаа тийм ч их байхгүй л болов уу? Над шиг хүмүүсийг анхны сэтгэгдлээрээ дүгнэдэг хүнд бол яг л эндэхтэй адилхан байна гэж найдаж байна. Харин миний ганц итгэж байгаа юм бол гадагшаа явж сурвал багш нар нь хичээлээ орохгүй муриад байна л гэж байхгүй гэж бодож байна. Ххэ. Тийм нөхдүүдийг бол ёстой яг багшлуулж харагдах байлгүй. Оюутнууд нь хэл ам хийгээд бөөн л юм болох байлгүй дээ бодвол. 

За за тэр ч яахав. Би нээрээ өдөр нь зүгээр сайхан амарч байгаад орой болохоор хичээл номоо хийж байдаг юм билүү одоо яадын байгаан. Орой болохоор л хамаг онгод орно гэдэг шиг юм болоод байхын. Шаал балай юм аа. Хамгийн үр бүтээлтэй байдаг цагаа зөв тодорхойлох хэрэгтэй гээл байдагшдээ. Гэтэл минийх бодоод байхад 10-с хойш л болж таараад байгаамдаа. Гэтэл би чинь бас унтаж амрах хэрэгтэй байдым байгааздээ. Тэгээд одоо яадым байгаан энийг үнэхээр ойлгохоо байчихаад суужийна даа.

Судалгаа аваал ай!

Хэрэглэгчийн итгэлийн индекс гэдэг судалгаа аваад өнөөдөржингөө жаал айл хэслээ. МУИС-ЭЗС-с тэр дундаа манай тэнхимээс жил бүр авдаг судалгаа юм гэнэ ээ. Тэгээд тэрэнд нь манай 3, 4-ийнхөн явдаг юм байна. Айл айл хэсээд хүмүүс ямар байгааг харах сонирхолтой л юм шиг санагдлаа. Гэрт нь ороод асуулгаа авахад тэр өрхийн талаар чамгүй их мэдээлэл олоод авчихаж байна шүү. Яг асуулгаараа ямархуу өрх гэдгийг мэдэж болж байна. Дээр нь гэрийх нь уур амьсгал, ааш зан, ёс заншлаа хэр мэддэг гээд л зөндөө олон юм ажиглагдаж байх шиг ээ. Ер нь энэ асуулга авна гэдэг чинь бас нэг бодлын сонирхолтой л ажил юм байна. Тэгээд тэрүүхэн тэндээ бас хөөрхөн хүний арга эв олох, намайг хэр зэрэг хүний сэтгэл зүйг мэдэрч байна гэдгийг шалгаад байгаа ч юм шиг. Эхлээд л хүмүүсийг жоохон панаалдаж амар сүр царай гаргаж байгаад л нээх албан ёсны байдалтай судалгааны зорилго, ач холбогдол эдр гээд л танилцуулж гарна. Уур амьсгал нааштай болоод ирэнгүүт нь ёстой хэрэгтэй мэдээллээ сайхан авчихна. Удаж байна, завгүй байна гээд гомдол тоочоод ирвэл бас худлаа үнэн тайвшруулна аа. Дээр нь урамшуулал өгнө, мөн та Монгол улсын иргэнийхээ үүргийг биелүүлж байна гэдэг ч юм уу хэд хэдэн сүртэй үг хэлэнгүүт бас овоо дотор нь уужирна аа тэд нар чинь. Ххэ тэгээд л үргэлжлүүлээд байна даа. Сүүлд нь баяр ёслолын байдалтай нөгөө урамшуулал гэсэн мөнгөө өгнө дөө. Гэхдээ хүмүүст энэ сонгууль, бэлэн мөнгө зүгээр тараах нь үнэхээр буруу ойлголт өгдөг юм шиг ээ. Мөнгө өгөхөөр хүн чинь баярладаг байтал өөдөөс дараа нь дахиад хариуд нь яах гэж байна гэж сэжиглээд ч байгаа юм шиг. Өөрийнх нь цаг хугацааг үрсэндээ төлбөр гээд өгч байгаа юм шд уул нь. Тэгж байхад цаг хугацаа нь тийм үнэгүй юм уу хаашаа еийн. Бас энэ мөнгө өгөөд байгаа нь дараа дараагийн жил хүмүүсийн судалгаанд цааргалахгүй оролцох байдлыг нэмэгдүүлж ч магадгүй. Тийм биш байсан бол дургүй бол больж л байхгүй юу гээл урамшууллынх нь мөнгийг шууд гусж л орхино шд. Ххэ. За тэгээд ер нь өнөөдөр их давгүй, олз омог ч чамлахааргүй сайхан байлаа гэж...

Өнөөдөр бас цаг агаар ч их сайхан байлаа шүү. Дээр нь бас 3лаа байсан болохоор уйдах ч явдалгүй хөгжилтэй байлаа. Гадаа цас будраад л УБ хот минь өнгөлөг л харагдаж байна лээ. За тэгээд маргааш дахиад л гараад жирийчихнэ дээ. 

Аялалын тэмдэглэл №5

За энэ өдөр чинь давгүй сайхан байсааан. Өглөө сайхан амарчихсан нөхдүүд босч бас л бөөн хоол ундаар дайлуулж цайлуулаад. Орой нь манай хэд нилээн орой унтсан болохоор өглөө сайн унтсан байх аа. Бид хэд зарим ачаагаа хоносон айлдаа үлдээгээд бусдыг нь аваад явах болов. Тэгээд л ачаа бараагаа гялс янзалчихаад дүү нартайгаа сагсны талбайруу нь гүйчихсэн дээ. Хөдөө явахад чинь хэцүү юмнуудынх нь нэг нь интернет, тв гэх мэт юм байхгүй бас дээр нь сайхан сагсны талбай байхгүй тэр л хамгийн хэцүү байсан. Ххэ мань мэтийн эрэгтэйчүүд бол тэр халуун ус, эдр бол тоохгүй юм байна лээ. Голд үсэрч ороод л ххэ. Хувцас хунараа угаана барина гэж ч нээх асуудал болоогүй. Тэгээд тэнд сагс тоглож хорхойгоо дарчихаад гарахаасаа өмнө нэг хоол идсэн байхаа тэгээд л цаашаа замдаа гарсан даа. Мөрөнгөөс цаашаа хар замаар Хатгал сум руу явдаг юм байна лээ. Даанч бид нарыг очиход яг ид тавигдаж байсан зам болохоор дундаа баахан тасархайтай юм байна лээ. Тендер зарлаад замаа өөр өөр компаниудад өгөөд зэрэг хийлгэж байсан гэж л ойлгосон. Нэг компани нь түрүүлж дуусаад нөгөө компаниуд нь болоогүй байгаа юм шиг байсан. Тэгээд бид хэд 5 орчим км яваад л сайхан хар замаасаа гарч жороогоор мөлхүүлсээр бүрий болж байхад Хөвсгөл нуурын зах дээр очсон байх аа. Нуурын эрэг дагуу жуулчид отоод гэр буудлууд бүр хар мянгаараа байдаг юм байна лээ. Хөвсгөл чинь монголын жуулчлал хамгийн сайн хөгжсөн газруудын нэг юм шиг байна лээ. Мөнгөтэй л бол тэнд бараг авч яваад байх юм байхгүй юм байна лээ. Сайхан аялаж байгаад л ирэхэд болно. Бид нар энэ удаа ч бас л тэр гэр буудалд хоносон. Гаднаа малтай сайхан л айл байна лээ. Харин тэр үхэр мал нь бүр хужиршчихсан байдаг юм билээ. Хөвсгөл гэдэг нутаг чинь хужир гээч юмаар үнэндээ маруухан газар юм байна л даа. Тэгээд л бараг нөгөө хэдэн мал нь хүн амьтны шээс хүртэл долоохдоо тулчихсан байдаг юм байна лээ. Ххэ инээдтэй шүү... Бие засаад л эргээд харангуут бараг өөдөөс уралдаж байгаа юм чинь.Бид нарын хоносон газар хүн амьтан багатай тийм газар байсын. Гэхдээ бас Монголын энэ сайхан газрыг үзэх гэж хүмүүс хорхойсдог л юм байна лээ. Гадныхан бол тэрүүгээр мөнхийн холихоостой. Үнэн ядаргаатай санагдаж байгаа юм чинь сүүлдээ. Бид нар нилээд цаашаа явж байж хүн хөл багатай нэг газар очиж хоносон юм даа. Тэр газраас нуур их гоё  харагдана шүү. Нуур луугаа түрж орсон тийм эрэг маягийн газар байсан санагдана. 

Аялалын тэмдэглэл №4

За өмнөх өдөр нь бид хэд чинь сайхан тухтай жуулчны баазад хоноод бөөн эрч хүчээр дүүрэн нөхдүүд маргааш нь хөдөлсөн дөө. Сайхан ч явсан. Энэ өдөр чинь архангай аймгаас гараад хөвсгөл аймгийн Шинэ-Идэр сумаар дайраад бүүр оройхондоо Мөрөн хотод очсон доо. Замдаа бөөн том том хүрмэн чулуутай замаар яваад л байсан яваад л байсан. Тийм замд чинь олигтойхон хурдан явчихаж ч болохгүй. Газар хороохгүй гэлдрээд л... Гэхдээ тийм ч муугүй ээ. Сайхан байгаль, уул ус гээд гоё сайхан зүйл бишгүй л үзэж явсан даа. Ингэж яваад оройдоо нөгөө зорьж очсон айлдаа очоод ёстой сайхан хоносон доо. Очоод сайхан хоол хийлгэж идээд тэгээд Төгсцогтын тоглолтыг үзсэн. Уул нь Олимпоос 3 дахь алтан медалийг авах болов уу гэж их л горьдсон юм сан. Даанч хөөрхий амьтан чадаагүй шүү. Явах замдаа өнгөрсөн газруудаараа манай хүн юу болж байна? боксчид яаж байна гээд л сураг ажиг тавиад л явсан. Ням-Очирыг хүрэл авсныг л мэдэж байсан. Тэгээд л бусдыг нь сураг төдий л сонссон доо. Харин яг Мөрөнд очоод тухтай алтын төлөөх тоглолтыг нь үзнэ гэсэн чинь хожигдоод хаядаг байгаа. Тэгээд тоглолтоо үзчихээд нөгөө айлынхаа хашаанд ч очиж бид хэд хоносон. Сувдаа эгч, Динда ах хоёр нөгөө гэрийн эзэдтэй яваад өгсөөн. Бид хэд тэр оройдоо айлд жаал олимп үзсэн дээ. Сагс, Волеболлын финал үзсийм байна. Тэгээд л тэндээ сайхан унтаж амарсан даа. Бас л тухтай байсан шүү. Тэгж нэг өдөр жаал соёлт ертөнцтэй холбогдсон доо. Гэртээ байгаа юм шиг л сайхан байсөөн тэднийд. 

Харин маргааш нь бид хэд өглөө эртхэн босоод Хөвсгөл нуурын эрэг дээр очих төлөвлөгөөтэй байсын. Тэгээл өглөөдөө гарч яваад оройдоо буцаад ирнэ гэж бодож байсан. Ямар ч байсан нэг өдөр ингээд бие ч сэтгэл ч амар сайхан хоносон доо. 

Нээрэн энэ их сургууль уу!!!?

Ер нь их сургуульд би чухам юу сурав гэж бодоод байсан чинь сурсан юм бага юм шиг надад санагдах боллоо. Хоёрын хооронд сурсан ч юм шиг сураагүй ч юм шиг үлгэн салган яагаад ийм байгаа юм бол оо? Юунаас болоод надад ийм сэтгэгдэл төрөх болов? Үүнд хариулт болох хэд хэдэн санаа байна. 

1. Угаасаа сурсан зүйл бага байна. Хэдий би хичээсэн ч сурсан зүйл хангалтгүй байна. Дээр нь шилжиж орсон минь нөлөөлж байна. 
2. Дээрх зүйл үнэн байж болох юм. Гэхдээ бас асуудалтай. Сүүлийн жилийн дүнгээ харвал би тийм ч чамлахааргүй суржээ. 90% орчим дундажтай сурсан байна. Гэтэл сурсан юм бас л хангалтгүй санагдах хэвээрээ л байна.
3. 75%-иа дүүргэчихээд байгаа хүн чинь ямар байх ёстой юм бол? Дахиад 1 жилд овоо юм сурчихаад ажилд гарахад гологдохгүй байж магадгүй л юм. 
4. Гэхдээ үнэмшил муутай л сонсогдоод байна. Нэг бол манай багш нар бүр аймар лаг болохоороо мань хэдийгээ хараад санаанд нь хүрэхгүй дандаа тийм сэтгэл дундуур өнгөөр бид нартай харьцдаг юм болов уу? \Энэ яахав байж болох л юм\
5. Аль эсвэл бүр сургалтын тогтолцоо бүхэлдээ үнэхээр авах юм алга. Энэ бол миний бас нилээд байж болох юм гэж бодож байгаа хувилбаруудын нэг. 
6. Бас дээр нь миний хичээлээс гадуурх цагийн хуваарь нөлөөлж байх магадлалтай л юм

Ингээд энэ бүхнээс хараад дүгнэж хэлвэл би гэдэг хүн үнэхээр өөрөө дахиад илүү хичээгээд дээрээс нь багш нарынхаа зааж байгааг сайн шингээж аваад бас сургууль төлөвлөгөөгөө илүү боловсронгуй болгоод би тэр үед төгсөхийн цагт ямар аймар лаг нөхөр болоод төгсөх бол гэсэн бодол толгойд орж ирлээ. Гэхдээ эдгээрээс хамгийн их санаа зовоох, надаас маш бага шалтгаалах зүйл бол энэ суралтын төлөвлөгөө. Баахан олон хичээл аймар бага кредит цагаар үзэж байгаа манайхан ер нь яаж тийм гүн мэдлэгэй болох вэ дээ. Мэргэжлийн суурь хичээлүүдийг олон цагаар өндөр кредиттэйгээр сайн үзэх шаардлагатай байгаа юм. Бүр хаанаас нь ч асуусан яв цав мэддэг байхаар хичээлээ гоё орох ёстой. Мэдээж бид нар ч мөн адил хичээх үүрэгтэй. Хаа хаанаасаа сайн ажиллаж байж чанартай бүтээгдэхүүн болсон мэргэжилтнүүд гарна шүү дээ. Манай ЭЗС-н ЭЗОТ-с заадаг олон макро микрог нэгтгэж шинэ хөтөлбөр боловсруулж заавал таарна. микро үндэс, дунд микро хоёрыг нэгтгээд 6 кр байхаар заадаг ч юм уу. Бас макро үндэс, дунд макрог ч ялгаагүй. Дээрээс нь математик, магадлал статистик, статистикийн онол гэх мэт баахан математикийн хичээлүүдийг ихдээ хоёр таслаад ороход л хангалттай шд. 1-д миний бодлоор математикийн төрлийн 6-8кр, англи хэл 6 кр, макро 6кр, микро 6-кр, ня-бо санхүү чиглэлийн хичээлүүд 4 кр байхад л хангалттай. Тэгээд өөрөө хүсвэл ганц сонгох хичээл авчихвал л болно. Сонгох хичээл нь нэг багцаас ганц хичээл авдаг байхад л болно шд. Тэгээд тэр багц нь 6-7кр байдаг байж болдоггүй юм байх даа. Тэр Оюутны Зөвлөлөөр дамжуулаад энэ мэтийн асуудлыг шийдүүлж уул нь болмоор доо. Бүтэн жил МУИС даяараа ийм арга хэмжээ авбал болохгүй зүйлгүй л санагдана. Тэнхим болгонд ч юм уу ямар нэгэн байдлаар үүрэг болгож өгөөд иймэрхүү тал дээр анхаарвал уул нь маш зөв зүйтэй ажил болох байх гэж бодож байна.

Шив шинэ

template блогтоо хийчихлээ. Эхлээд харсан чинь жаахан эвгүй юм шиг. Гэхдээ зүгээр юм шиг байна аа. За ямар ч байсан ингээд бичээд байхад урамтай л юм шиг байна. Харахад дажгүй харагдаж байна лээ. Дээр нь бас уншихад ч аятайхан юм билээ. За за гол бичих гэсэн асуудалдаа оръё доо. 

Одоо би  гэдэг хүн 4-р курс болоодохлоо. Бодоод байсан чинь ер нь өөрийгөө голохоор юм зөндөө байна аа. Өөрийгөө сайн дайчилж байж их юм сурах богинохон хугацаа надад үлдэж байгаа юм шиг санагдаж байна. Англи хэлээ сайжруулах, мэргэжлээрээ гайгүй мэдлэгтэй болох, дүнгээ сайн гаргах, хамгийн гол нь ажлын сайхан туршлагатай болох гэх мэтээр бодох юм ёстой мундахгүй л их байна. Дээрээс нь одоо энэ намрын эрдэм шинжилгээний хуралд гайгүй сэдвээр сайхан юм хийгээд оролцох юм сан. Гэтэл би яг үнэндээ яагаад байна вэ? гэвэл учраа нэг л сайн олж өгөхгүй байна. Чухам юу нь болохгүй байгаа юм бүү мэд. Сонсож мэдсэн юм багадаад байгаа юм болов уу сайн мэдэхгүй л байна. Ямар ч байсан би өөрийгөө хичээгээд зүтгэвэл чаддаг гэдгээ мэдэх болохоор сайн хичээх хэрэгтэй байна. Харин юунд гэдэг л хамгийн чухал  мөртлөө бүрхэг асуудал болоод байх шиг. Ямар ч байсан эхний ээлжинд би намрын эрдэм шинжилгээний хуралд онцгой сайхан сэдвээр сайхан ажил хийж оролцмоор байна. Тэрнээс наана бусад нь хамаа алга аа. Бас юу болоод байгаагаа сайн мэдэхгүй ингэж хоёрын хооронд яваад баймааргүй байна. Сургууль дээр байн байн очиж их юм сурч мэдэх хэрэгэтй байна шүү. Харин чухам яадаг юм билээ бүү мэд. Нэг л арга эвээ сайн олохгүй байх чинь ээ. Толгой минь шажигнан ажиллаад надад сайхан шийдэл гаргаж өгөөрэй. Хүсч байгаа юмандаа нэг л хүрэхгүй сэтгэл дундуур байна. Яагаад вэ гэвэл урьд урьд нь би сурсан газар болгондоо байнга л их бага ямар нэг хэмжээгээр амжилттай сурч байсан. Харин энэ удаа төгсөх дөхөж байхад ямар нэг шагнал, гавьяа юу ч алга. Тэгэхээр энэ л миний сэтгэлийг зовоож байна. Гол нь шагналдаа байгаа юм биш л дээ. Шагнал юуг илтгэх вэ гэвэл миний хэр зэрэг үр дүнтэй сурсныг илтгэнэ гэсэн үг. Би тэтгэлэг авах юм уу эсвэл ямар нэгэн эрдэм шинжилгээний хурлын шагнал авах ёстой. Заавал хийх ёстой зүйлийн маань нэг энэ шүү дээ. Харин яг одоо бол сайхан завтай байна. Хийх ёстой зүйлс ч их байна. Тийм болохоор би энэ цаг хугацааг зүгээр алдаж болохгүй. Алдагдсан боломжийн зардал гэдэг чинь их чухал ойлголт шүү. Хэзээ ч буцаад олдохгүй зовлонтой эд дээ. Аль болох бага байлгахыг л хичээх хэрэгтэй.

Хөдөлмөрийн экономиксийн талаар

Хөдөлмөрийн экономикс гэдэг хичээлд сууж байна. Үнэндээ бол мэдээжийн юм заагаад байгаа юм шиг мөртлөө тэр мэдээжийн юман дотор чинь сурах юм бас маш их байдаг юм байна шүү хө. Жоохон юмыг ч гэсэн бүрэн гүйцэт сурвал их хэрэгтэй гэдгийг ойлгоод ч байгаа юм шиг мэдрэмж төрлөө. Яагаад тэгсэн бэ гэвэл эдийн засгийнхан бидний аль 1,2-тоо үздэг хөдөлмөрийн ахиу бүтээгдэхүүн энэ тэрийг чинь яг амьдрал дээр хэмжихэд их хэцүү юм байна. Тэгсэн мөртлөө дээр нь аймар хэрэгтэй тийм үзүүлэлт гэж байгаа. Ингээд бодохоор л судалгаа гэдэг хямдхан боорцог биш байгаа юм даа. Иймэрхүү юман дээр л толгойгоо ажиллуулж байж бусдаар ялгарч бас миний хийсэн ажлын үнэ цэнэ тэндээ оршдог юм болов уу? Гэхдээ бидний одоо онолоор үзээд байгаа юм болгон бараг бүгдээрээ л амьдрал дээр шууд хэрэгжихэд үнэндээ хүндрэлтэй юм байна аа. Тэрийг нь хэрхэн яаж зохицуулах вэ гэдэг чинь л бидний чадварыг шалгах асуудал болоод байх шиг байна даа.

Энэ хичээлийг манай тэнхмийн лагуудын нэг Отгонтөгс багш ордог болоод ч тэр үү их л сонирхолтой юм шиг санагдаж байгаа. Аль дээр мэдсэн юмаа заалгаж байгаа мөртлөө амьдрал дээр ингэж хэрэг болдог гэж санаагүй л явж байсан байхгүй юу: Тэгээд дээр нь хичээлийнхээ хажуугаар бид нарт хэрэгтэй юм их ярьж өгөх байх гэж найдаад л байгаа шд. Ямар ч байсан найдсан минь талаар өнгөрөхгүй шинжтэй. Өнөөдөр гэхэд л эрдэм шинжилгээний ажил хийж байгаа хүн АШИГЛАСАН МАТЕРИАЛ-н жагсаалтаа яг стандартын дагуу зөв бичиж байхгүй бол ямар эвгүй муухай байдгийг мэдэж авлаа. Мастер, докторуудад заадаг болохоороо Отгоо багш дээр хоёр магистант л ирж байх шиг байна лээ. Багш бүр нилээн уурлаад гаргаж байсан. Тийм болохоор ийм эвгүй байдгийг мэдсэн болохоор хойшид анхаарах болно оо. Лекцийн сүүл хавиар Отгоо багшийн хэлсэн нэг санаа надад их чухал юм шиг санагдсан. Багш нарын хичээлийг юу ч зааж байсан бай ХЭРЭВ ТИЙМ БИШ БОЛ ЯАХ ВЭ? гэж байнга бодож бай гэж хэлсэн. Ер нь энэ нь Critical thinking гэдэг зүйлийг төлөвшихөд их тус болдог гэнэ лээ.

Аа бас өнөөдрийн нэг хөгтэй юм Олон улсын санхүү хичээл дээр болсон юм байна. Labor economics орохын өмнөх цаг дээр бид нарт лекц орсон юм л даа. Ханш хэрхэн тогтох талаар. Надад ч урьдын мэддэг юм байсан болохоор их гайгүй сонсоод л суугаад баймаар санагдаж байлаа. Тэгсэн багш хүүгийн паритетийн талаар яриад л ВЗЗ-н тэнцвэр лүү ороод явчихлаа. Тэгснээ бид нар бүгдээрээ нэг балай юман дээр толгойгоо эргүүлээд 20 мин орчим боллоо. Дараа бодсон чинь инээдтэй. Нэг валютын эрэлт өсөхөөр тухайн үеийн ханшид нөлөөлөх юмыг ханшийн хүлээлтэд нөлөөлнө гэж бүгдээрээ бодоод төөрөлдөөд байсан байгаа юм даа. 

Сүүлийн жил

Их сургуульд сурах сүүлийн жил маань эхэлчихсэн явж байдаг. Одоо манайхан бол сургууль дээрээ хэд хэдэн ажил зохион байгуулах ёстой юм гэнэ. Тэрний хамгийн эхнийх нь тэнхмийн намрын зугаалга юм байна аа. Зиа тэгээд миний хувьд хамгийн эхний бөгөөд эцсийн тэнхмийн зугаалга болох гэж байгаа юм байна. Гоё л санагдаж байна. Ноднин бас л яагаад ч билээ ямар ч байсан л явж чадаагүй. Энэ жил харин ч эртнээс хүмүүст хэлж ажил төрлөө зохицуулсаар байгаад явна даа. За тэгээд энэ зугаалгын дараа сагсны тэмцээн, өөр бас юу юу ч билээ 2, 3 юм зохиох л юм шиг байна лээ. За тэр ч яахав. Бас нэг сайхан ч юм уу муухай ч юм уу нэг юм байна. Тэр нь дадлага. Дадлагаар ажиллах зарим хүмүүсийн хувьд гоё юм шиг, харин заримынх нь хувьд онцгүй ч юм шиг нэг тиймэрхүү байдаг бололтой. Ихэнх хүмүүс ирээдүйн ажлаа олох маш том боломж гэж боддог байх. Харин миний хувьд одооноос нэг зууралдаад жоохон идэвхитэй энд тэндхийн хүн амьтантай уулзаж санал бодлоо солилцож үздэг юм билүү гэж бодож байна. Миний бодлоор бол яг юу хайж байгаа вэ гэхээр надад зүгээр хэрэгтэй байгаа зүйлээ хэлчихдэг, бас тулгараад байгаа асуудлаа эдийн засгийн талаас нь танилцуулчихдаг тэгэнгүүт нь би тэр дагуу нь байж болох шийдэл, арга зам юу байна тэрийг нь үзсэн зүйлсээ ашиглаад олж өгдөг, багш нараасаа зөвлөгөө авдаг, тэрнийхээ далимаар өөртөө туршлага хуримтлуулдаг дээр нь оновчтой гоё шийдэл олж өгснийхөө төлөө хэд гурван төгрөг авчихдаг ийм л гоё юм мөрөөдөөд байна даа. Үнэнийг хэлэхэд иймэрхүү юм хийнэ гэвэл миний санаанд  одоо үнэхээр багтаад байгаа юм л даа. Даанч хүмүүсийн хоорондын тэгш бус мэдээлэл гэж гайгаас болоод намагй тэгж сайхан ашиглах газар олдохгүй л байгаа болохоос. Харин тийм болохоор одоо өөрийгөө хүмүүст бага ч болов таниулж тэр зовоогоод байгаа юмыг үгүй хийх л хэрэгтэй байгаам даа. Гэхдээ хүмүүсийг хараад байхад гайгүй хүмүүстэй ярилцаад харилцаа холбоо сайтай байдаг нөхдүүд маань тиймэрхүү юм аа олоод хийчихээд байх шиг байна даа. Хажуунаас нь харахад сайхан л харагдаж байна. Гэхдээ би юугаараа дутах вэ амьдрал сайхан л байна шд. Харин илүү сайхан руу хүн угаас тэмүүлж байдаг хойно зүтгээд л байдаг хэрэг дээ. 

Гэхдээ энэ бүхний цаана нь нэг шалтгаан байгаа. Юу вэ гэхээр ажил дээр гараад чухам ямар байдаг бол гэдгийг л мэдэх хэрэгтэй байна. Ямар нөхцөл байдал, юу биднийг угтаж авах бол? Энийг одоогоор нэг их сайн мэдэхгүй л байна. Хүн ер нь мэдэхгүй юмнаасаа л айдаг гэдэг биз дээ. Мэдэхгүй болохоороо ч гэсэн би айгаад байгаа юм байлгүй дээ. Цаанаа л нэг юм бодогдоод  эртхэншиг оролдоод үз гээд намайг хатгаад байгаа юм даа. 

Аялалын тэмдэглэл №3

За ингээд адал явдалтай тэр нэг өдрийн дараагаар бидний аялал Хөвсгөл нутаг руу чиглэсэн юм даа. Ингэж явахдаа замдаа бас л мөн олон гоё газруудаар явлаа. Өчигдөр оройны тухгүй байдлаа бушуухан дуусгаж машинаа асаагаад Тунгалаг Тамирын голын хөвөөг зорьлоо. Голын эрэг дээр айлд хоол хийж идээд бага зэрэг амс хийчихээд тэр нутгийн хүмүүсээс газар орон асуугаад замдаа гарлаа. Бидний очих хамгийн эхний газар бол Тайхар чулуу байлаа. Архангай аймгийн Их тамир сумын нутагт байдаг тэр чулуу бараг 5 давхар байшин шиг өндөртэй бөгөөд ганц том ургаа чулуу тал дунд ганцаархнаа байх нь сонин. Тийм сонин сайхан зүйлийг харин бид арай дэндүү бүдүүлгээр ашигласан гэхэд болно. Очсон хүмүүс шаал дэмий эрээчиж сараачсаар байгаад түүх дурсгал агуулсан сүг зураг, бичиг зэрэг нь сайн харахгүй бол барагтай л үзэгдэхээ больсон байлаа. Харин хүмүүсийг ярьж байгаа нэг сонирхолтой зүйл нь жижиг чулуунд хүслээ шивнээд Тайхар чулууг давтал нь шидэж чадвал тэр хүсэл нь биелдэг гэлцэх юм билээ. Бид хэд ч туршаад үзсээн. Орой дээр нь бол гаргачихаж байна лээ. Харин давуулж чадаагүй ээ. За тэгээд тэнд жуулчид амарч зугаалж яваа хүмүүс бишгүй л олон байлаа. Яг хажуухандаа жуулчны баазууд байсан болохоор хөл хөдөлгөөн ч их л юм байна лээ. За тэгээд дараагийн замдаа орлоо. Дараагийн маршрут бол Тэрхийн цагаан нуур байсан юм. Бас л том нуур байна лээ. Нуурын захад нэг буудалласан. Өглөөний аймар их бороо, өтгөн үүлс биднийг нууран дээр очиход байхгүй болж тэнгэр цэлмэж эхэлж байлаа. Би лав урьд нь тийм их нуур ус харж байсан биш. Уур амьсгал нь ямар байх талаар төсөөлөл ч алга байлаа. Харин машинаасаа буутал нартай мөртлөө жихүүцмээр салхитай байлаа. Харин салхи нь нуураасаа салхилдаг юм шиг байна лээ. Ямар ч байсан гоё байсаан. Усны шувууд ганганалдаад л. Эрэг нь хайргатай сайхан л нутаг байна лээ. Харин тэр үед Сувдаа эгч, Цээгий эгч хоёр маргалдаад бид хэдийн уур амьсгал тийм ч таатай биш байсан. Юу нь болохоо больчихсон юм бүү мэд. Ер нь бол аль альнаас нь л болсон байх. За тэгээд нуурын хөвөөнд нэг үдэлчихээд цаашаа замдаа гарцгаалаа. Ер нь хараад байхад сарлаг, хүрмэн чулуу хоёр энд бол ёстой их юм билээ. Яван явсаар байгаад харанхуй болоход Архангай аймгийн Жаргалант суманд орж ирлээ. 

Гэхдээ яг сумын төвийн наахна талд их лүглийсэн том том модтой ойн цоорхойд нэг хөөрхөн бааз байлаа. Бид нар ч бүгдээрээ бага зэрэг зутарч байсан юм байлгүй бүгдээрээ л бөөн баяр! Тэндээ юмнуудаа буулгаад сайхан цуйван хийж идээд гоё байлаа. Тэр газар лав надад үнэхээр таалагдсан шүү. Шөнө нь гэрэлтүүлэгтэй, дээр нь халуун хүйтэн ус, боловсон 00-той гээд ёстой дажгүй газар байсан. За ямар ч байсан нэг өдөр энд ингэж тухтай хоноцгоосон юм даа. 

Аялалын тэмдэглэл №2

Манай аялалын хоёр дахь өдөр бороогоор эхэлсэн юм. Өглөө сэрэхэд бороо орж л байлаа. Зөөлөн шиврээ бороо үд болтол орлоо. Бид хэд ч яахав майхан доторх юм аа цэгцлээд л. Эрчүүд нь ачаа бараагаа янзлаад эмэгтэйчүүд нь хоол ундаа хийгээд өглөөний цайгаа ууцгаангуутаа хөдөллөө. Тэр өдөр яагаад ч юм бэ миний хамраас цус гараад л байсан. Байс хийгээд л... Олигтой тогтож өгөхгүй тиймхэн байсан. Харин тэндээсээ гараад энэ зуны турш миний нүдэнд харагдаастай салахгүй байсан тэр сайхан газрын зүг хөдөлцгөөлөө. Өглөө үүлэрхэг бороотой байсан бол харин Улаан цутгалан дээр очиход нар гараад их сайхан уур амьсгалтай байлаа. Хүржигнэн нүргээтээд л... ай даа мөн ч сайхан байсан шүү. Хур бороо ихтэй жил байсан болохоор бүр ч сайхан харагдаж байсан байх. Бараг 12 давхар байшинтай тэнцэхээр өндөр дээрээс голын ус тонн тонноороо унана. Хүрхрээний тэр булан тохой газарт усны тоосонцортой. Нартай бол тэнд нь солонгороод л мөн ч сайхан харагдна шүү дээ. Угаасаа тэр хавийн газар нь том чулуу ихтэй юм билээ. Тэр тусмаа хүрмэн чулуу бүр ч их. Харин яг тэрхэн хэсэгтээ бол гайгүй ч юм шиг. Цаашаа явахад бол бүр ч их болж байсан санагдаж байна. Яг хүрхрээнийх нь дээрээс доошоо харахад толгой эргэм аймар ч юм шиг заримдаа бол холоос гүйж ирээд шууд үсрээд усруу нь орчихмоор ч юм шиг нээх сонин байсан шүү. 

Тэгээд тэндээ жаал сайхан байж байж зураг хөргөө татуулж бөөн юм болцгоож байгаад хөдөлсөн дөө. Ингээд бид хэд тэндээс гараад цаашаа бас л нилээд явсаан. Харин хамгийн онцгүй нь тэр шөнө майхан сав, хөнжил гудас гээд манай юмнууд нойтон байсан болохоор машиндаа аргалаад унтсан. Тэр нь Архангай аймгийн Цэцэрлэг хот шүү. Харин тэр Цэцэрлэг гээчрүү чинь очих гэж гүйэ мөн ч их юм туулсан даа. Хоёр уулын хооронд орших битүү намаг болсон хөндийг гаталсан шүү дээ. Ээ бурхан минь! Тэнд нэг л шаварт суувал гарна гэж саналтгүй тийм лайны газар байсан шүү. Нутгийнхан нь ч тэрүүгээр явахаасаа айдаг юм билээ. Тэгээд бороо устайд бол за бүр ч гонжийн жоо. Тэгсэн бид нар шөнө нь гэрлээ асааж гэрэлтүүлээд замыг нь харж аль гайгүй хэсгийг нь бараадан явсаад байгаад тэр хөндийг барага өөрсдөө явган туулаад машинаа л гаргаж ирсэн гэхэд болно дөө. Тэгж тэр намагтай хөндийгөөсөө гараад хар замаар ордог юм байна. Дасал болсон хар зам минь диваажин шиг л санагдаж байсан шүү тэр үед. Засмал зам дээр гарч ирээд бөөн ядарсан нөхдүүд машиндаа унтаад л явцгаасан. Харин жолоо барьж байгаагаараа Цээгий ах л хэцүү байсан байх. Тэгж тэгж нэг юм Цэнхэр сум өнгөрч гараад цаашаа Цэцэрлэг орж тэндээ хоноглосон доо. Миний хувьд лав энэ аялалын хамгийн гоё бас хамгийн хэцүү хоёр юм давхцсан дурсамжтай өдөр байсан шүү. 

Аялалын тэмдэглэл №1

Энэ зуны аялал ч адал явдал, сайхан зүйлсээр дүүрэн байлаа. Олон ч сайхан газраар явлаа, их ч юм үзлээ бас дээр нь Монгол сайхан орноороо бахархах сэтгэл төрлөө. Зарим зүйл дээр эмзэглэх явдал ч тохиолдож л явлаа. Ингээд өөрийн сайхан аялалын дурсамжаасаа бичиж үлдээхээр шийдлээ. 

Бидний аялал бага зэргийн барцадтайгаар эхэлж байлаа. Хол замд гарах гэж байгаа болохоор унаа машинаа найдвартай байлгах нь бидний хамгийн чухал зүйлсийн нэг байсан юм. Тэгээд өмнө нь зүгээр байсан мөртлөө гэнэт нэг зүйл болохгүй байсныг анзаарч машиныхаа тэр зүйлийг үзэж янзалсаар байтал нилээд орой хөдөллөө. Ингээд сайхан яваад байлаа. Эхний өдөр, бас дээр нь удаан хотоос гараагүй байсан бид хэд сэтгэгдэл нилээд өндөртэй явцгааж байлаа. Нилээн олуулаа явж байсан болохоор ачаа бараа ч ихтэй явцгааж байлаа. Харин явахаасаа өмнө машиндаа шинээр ачаа хийгэсэн байсан юм. Явахаасаа өмнө нэг ч удаа юм ачиж үзээгүй л дээ. Тэгсэн бас багахан проблем учраад бага зэрэг саатлаа. Гэхдээ ч гайгүй л дээ. Удалгүй цааш замдаа гарцгаасан. Иймэрхүү маягаар аялал маань бага зэрэг хөгтэй эхэллээ. Харин үүнээс хойш сайхан байсан л даа. Машиндаа явсаар элсэн тасархайгаар дайран цаашаа гарч Улаан цутгалангаас 10-аад км газрын наана эхний хоногоо өнгөрүүллээ. Харин хачирхалтай нь биднийг очих газар бүрт бороогоор угтан нараар үдэж байлаа. Ингээд тэр шөнөдөө хоёр майхнаа дэлгээд сайхан байлаа. Ачаа бараагаа буулгаад хоол ундаа хийж идсэн шиг нээх гоё зугаалж яваа юм шиг мэдрэмж жинхэнэ утгаараа төрж байлаа. Харин шөнөдөө бороо ороод бага зэрэг тухгүй байсан л даа. Яг үнэндээ бол эхний өдөр бага зэргийн түгшүүртэй ч юм шиг сонин өдөр байсан шүү. Хөгтэй өдөр гэж л эхний энэ өдрийг хэлэх байх. Оройхон гарсан болохоор үзэх сайхан газруудаа үзээд л нилээн газар хороохоор шийдээд байлаа. Тэгээд явж байгаад бараг шахуу хамгийн эхэнд таарсан голын шаварт машин мостоороо тулаад суучихдаг юм байна. Энэ өдрийн уур амьсгалд би нэг л дургүй цаанаа ямар нэгэн учиртай ч юм шиг огт явж болохгүй байлаа. Харин дараа нь учрыг нь мэдсэн л дээ. Тэгээд ноцолдож ноцолдож нэг юм тэндээсээ гараад цаашаа явж байгаад өнөөх хоноглох газраа хүрсэн нь тэр. Эхний хэдэн өдөр явж дасаагүй болоод ч тэр үү ачаа бараагаа буулгаж маргааш өглөө нь ачаалах гэж бараг худалч хүнд өдрийн талыг авч байлаа. Дээр нь агаарт гараад нөхдүүд нам цохиулж байгаа юм чинь. Тэгээд унтаж босоод хөдлөх гэсээр байдал үд болж байгаа юм даа. Ингээд эхний нэг өдөр нэг тиймэрхүү хөгтэй, болж өнгөрсөн юм даа. 

Сайхан мэдрэмж

Step up REVOLUTION үзсэн чинь их гоё санагдсан шүү. Тэгээд бүр жүжигчдийнх нь талаар хүртэл хайж үзсэн гээч. Ямар ч байсан энэ кино хачин их таалагдлаа. Бас нилээд юм бодогдууллаа. Тэр моб зохиож байгаа санаа нь ч хүртэл яг л үнэн. Асар их өрсөлдөөн дундаас ялгарч байж л амжилт гаргана шүү дээ. Тэгээд тэр их тэмцэл дундаас сайхан боломжуудыг яасан ч алдаж болохгүй. Дээр нь нэмж хэлэхэд хүсэл мөрөөдлөө олсон л бол түүнийхээ төлөө тууштай тэмцэх хэрэгтэй. Хэрвээ тэгж чадвал эрт орой хэзээ нэгэн цагт үр дүнгээ өгөх л болно. Мэдээж энэ бүхэн тийм ч амаргүй л дээ. Гэхдээ хэцүү замаар явж өнгөрөх тусам дараа нь бодоход, бас сурж үлдэх зүйлс нь бүгд л хамаагүй илүү байна шүү дээ. Зовж авсан ялалт амьдралд маш үнэ цэнэтэй байдаг гэсэн үг л дээ. Түүгээр ч зогсохгүй өөрийнхөөрөө байж, тууштай, зоригтой байж чадвал ямар сайхан байдгийн өөрийн биеэрээ мэдрэх шиг л боллоо. Тэгээд бас надад тэр гол дүрийн эмэгтэй их таалагдсан шүү. Яг өөрийнх нь жинхэнэ амьдрал ч гэсэн их гоё. Багаасаа мөрөөдлөө биелүүлэхийн тулд шантралгүй хөдөлмөрлөж байгааг нь бодоход үнэхээр бахархмаар юм аа.  Тэгээд Kathryn McCormick - н сайтыг хальт харлаа. Нэг их гоё үг байна лээ. 

Source: http://www.kathryn-mccormick.com/photos.asp

http://www.kathryn-mccormick.com/default.asp

Харин миний хувьд гэвэл өөрийнхөө чадах чинээгээр өдөр өдрийн хийж байгаа зүйлсээ бага гэлгүй дээд зэргийн чанартай хийж сурнаа. Тэгээд бас өнгөрсөн хэдхэн өдрүүдэд би нилээн их зүйл ойлгосон гэж өөрийгөө бодож байгаа. Өнгөрснөө хэзээ ч мартаж болохгүй. Хэрэв мартвал би хэн ч биш болох биз. Харин дараагийнх нь хэн ч биш болсон өөдгүй юмнууд өнөөдөр манайд зөндөө байгаа гэдгийг улам их мэдэрсэн. Ухаалаг байж өөрийнхөө хүчээр энэ бүхнээс ангижрах болно оо. Тэгэхийн тулд өдөр бүр хүчтэй, хийсэн юм болгон минь чанартай байх хэрэгтэй. Би чаднаааа...

Одоохондоо хүлээж байна.

Би одоохондоо ямар нэгэн юм хүлээгээд л байгаа юм шиг тийм зүйл мэдэрсээр л байна. Чухам яг юу хүлээгээд байгаагаа өөрөө ч сайн мэдэхгүй байна. Ямар ч байсан би ямар нэгэн том зүйл бүтээнэ гэж боддог. Адал явдалтай, миний сонирхлыг яах аргагүй өдөөсөн тийм зүйлтэй би учрах байхаа. Гэхдээ чухам хэзээ юм бол доо тэр нь. Ажилд орохоороо тэгэх юм болов уу. Бүү мэд. Ямар ч байсан миний одоогийн хийж байгаа зүйлүүд надад үнэхээр хангалтгүй санагдаад байх юм. Ялангуяа одоо бол амарч байгаа болохоор энэ бодол минь улам давамгайлах боллоо. Би тэгээд яг юу хийж чадах юм бол оо? Тэрийгээ мэдэхгүй байна. Гэхдээ хамгийн эхлээд би өөрийгөө ялж сурах хэрэгтэй. Шаардлагатай үед зөв шийдвэр гаргаж чаддаг байх хэрэгтэй. Бас хэлсэн үгэндээ заавал хүрдэг байх хэрэгтэй гэж би боддог. Хүнд худлаа ам өгдөггүй тийм л байхыг би хүсдэг. Бас чин шударгаар ажиллаж сурч хөдөлмөрлөхийг хичээдэг. Одоогийн нөхцөлд энэ чухам ямар гэдгийг нь захаас нь би мэдэрч л байна. Гэхдээ би чаднаа. Заавал ШУДАРГААР, ажиллаж өөрийн дуртай зүйлээ СЭТГЭЛЭЭСЭЭ хийхийг би хүсдэг. Ямар ч байсан би энэ зарчмыг баримталбал эрт орой хэзээ нэгэн цагт өөрөө өөрөөрөө бахархана гэдэгтээ итгэлтэй байдаг. Харин тэр мөч болтол би өөрийгөө хичнээн их голж, өөртөө уурлаж түүнийхээ хүчээр цаашаа маш хол явж чадах байх. 

Сонин мэдрэмж

Би ойрын өдрүүдэд аюгүй гоё аз жаргалтай ч юм шиг бүх бодсон зүйлүүд бүтээд сайхан байлаа. Харин тэгсэн өнөөдөр яагаад ч юм бэ нэг л тийм сэтгэл дундуур байна. Өчигдөр аав өдөр гэртээ дахиад л гэртээ ганцаараа байх нь гэсэн нь надад тэгж таагүй сэтгэгдэл төрүүлээд байна уу. Би уул нь аавтай гэртээ байж сайхан амраая гэж бодож байсын. Тэгсэн чинь өдөр би ийшээ тийшээ явж баахан юм болсоор байгаад гэртээ олигтой байж чаддаггүй. Аавтай хамт сайхан хоол хийж идээд л гэрээ цэвэрлээд санааг нь амрааж сайхан байж байвал аавд уул нь гоё амралт болох байх. Бас хөдөө явж сайхан агаар амьсгалж гэр бүлээрээ гоё зугаална гэж бодож байлаа. Тэгсэн чинь ээжийн амралт таардаггүй. Ээж амрах гээд өдөр шөнөгүй ажиллаж байна. Тэгээд гэртээ олигтойхон үзэгдэх ч үгүй байна. Ингээд харахад сэтгэл гонсойлгом юмнууд зөндөө л байгаад байх шиг. Заза энэ ч яахав. Харин цаашдаа ямар байхаа нэг бодож үзнэ ээ. 

Ер нь миний бодлоор цаашдаа ямар нэгэн чаддаггүй зүйлээ олж харах бас цаашдаа надад маш хэрэгтэй тийм зүйл олж мэдэх хэрэгтэй байна. Би ер нь их хор шартай юм шиг байгаан. Өөрийнхөө чаддаггүй зүйлийг заавал хийж сурмаар санагдаад байдгийн. Би ямар нэгэн юм чадахгүй гэж бодохоор уур хүрээд байхын. Харин яг сайхан сураад явж байхад минь тэвчээртэй зан дутагдаад байдгийн. Харин энэ муу зангаа засч чадвал би үнэхээр мундаг гар болох байх даа. Энэ бүгд зүгээр л залхуурлаас үүдэлтэй байх гэж бодож байна. Тийм болохоор залхууралгүй байх хэрэгтэй. Ажилсаг, хичээнгүй зантай байж өөрийнхөө үзэж бодолд тууштай байх хэрэгтэй. Би хичээнэ ээ.

Зурхай

Энэ зурхай гээчид би нээх итгэдэггүй байсын. Гэтэл сүүлийн хэд хоногуудад ер нь сүүлийн хэд хоног ч гэж дээ бүр хавар л ер нь итгэх хандлагатай болчихоод байсын. Тэгсэн өнөөдрийнхөө зурхайг нэг гоё юм хиймээр санагдаад. Хэхэ. Хэрэггүй гэж боддог байсан зүйл маань хэрэг болоод ч байх шиг. Тэхдээ л нээх гоё байхын. Уншаад гоё юм байхаар нь аягүй урам аваад л. Лаг магтсан эдр юм байвал сэтгэл санаа нээх өөдрөг болоод л. Таагүй юм бичсэн байвал харин жоохон болгоомжлоол тэгээл тэрийг нь нээх тоохгүй сэтгэл санаандаа нөлөөлүүлэхгүй байгаа болохоор ер нь дажгүй юм байна лээ. Харин өнөөдөр лаг ирээдүйтэй юм эхлэх юм байна эдр гээд бичцэн байхын. Тэгсэн би зун нэг судалгааны ажил хийнэ гэж бодоол яваад байсын. Тэрийгээ бүр өнөөдөр эхэлмээр санагдаад. Тэгээд л эхэлж байх жишээтэй. Залхуураад байгаа юм уу яагаад байгаан нэг л эгзэг нь таарч өгөхгүй байсан эд маань ингээд өнөөдөр эхлэх гэж байх шиг байна. Харин энийг гол нь сайн няхуур хийнэ ээ. Яг бүгдийг нь ном ёсоор нь хийгээд өөртөө нэг юм мэдэж авч байна гэж бодож хийх болохоор нэг их яарч сандран чанаргүй юм хийхгүй ээ. Эконометрикс орж байхад Алтаа багш маань гүйээ мөн их юм сургаж дээ бид нарт. Би лав хэлж байсан үгнүүдийг нь мартаагүй л байна. Сайн санаж  байгаад судалгаагаа хийнэ ээ. 

Бас дээр нь би гэдэг хүн одоо бараг хагас сарын дараа хөдөө явах гэж байгаа болохоор тэр болтол хийх юм асар их байна. Тэрэн дундуураа заавал амжуулах хэрэгтэй байна аа. Өөрийнхөө хийнэ гэсэн юмыг хийж сурна гэж би энэ зун өөртөө зорилго тавьсан. Тэрэндээ би заавал хүрнэ. Дутуу алсан могой шиг юм хийж байхгүй гэж бас бодож байгаа. Гараасаа дараа нь харсан ч сэтгэлд сэвгүй юм гаргаж байхыг л хичээж байх болно. Энэ болтол хараад байхад би юмыг маш сайн эхлүүлж урам зоригтой явж байгаад л юу нь болохоо больчихсон юм гэмээр төгсгөлийг үзэхгүй их олон зүйлийг хаяж байсан юм шиг санагдсан. Тийм болохоор би одооноос эхлээд тийм байхгүй ээ. Хийсэн ажилдаа тууштай байж ЧАНАРтай дуусгаж байх болно. Энэ бүхэнд минь харин зурхай, хүмүүсийн хэлсэн ганц хоёрхон үг зэрэг жижиг жижиг зүйлс санаандгүй байдлаар их урам зориг өгч байгаад их баяртай байгаа шүү. Хичээгээд байдаг хэрэг ээ. Нээрээ http://news.gogo.mn/horoscope/ дажгүй шүү.

Дахиад л 3 am

Ойрдоо шөнө унтахаа байлаа, өглөө ч босохоо байлаа. Хийх ажилгүй мөртлөө нэг өдөр яаж байгаад ч билээ нээх оройтоод унтчихсан. Тэгсэн маргаашнаас нь шууд нойр солигдчих юм даа. Уул нь өнөө өглөө овоо эрт боссон юмсан. Тэгээд орой ч эрт унтаад хэвийн амьдралдаа орохын даваан дээр гай газар дороос гэгчээр компьютер форматлах ажил гэнэт урган гарч ирээд миний сайхан төлөвлөгөө будаа. Маргааш дахиад л өдөр болтол унтаад шөнө дунд болтол сэрүүн нойр хулжсан байдалтай байх нь дээ. За тэр ч яахав. Энэ копьютер форматлана гэдэг ажил чинь нэг бодлын сонин сонгон шалгаруулалт шиг. Тендэр шиг ажил байна. Хэхэ бүх юмаа устгачихаад дахиад шинээр программ суулгах хэрэгтэй болно. Тэгэхээр өөртөө тохирох программыг баахан юман дотроос сонгон шалгаруулалт хийж авах хэрэг гардаг юм байна. Авахын аргагүй хөгийн юм байсан чинь дараагийн хувилбар нь сэтгэл хөдөлгөм дажгүй болсон программууд ч байх л юм. Тийм болохоор форматлах бүрдээ дахиж энэ нь ийм тэр нь тийм гэсэн хүмүүсийн үгийг сонсох хэрэгтэй юм уу хаашайн. Гэхдээ би гэдэг хүн нэг суулгачихаад тэрэн дээрээ юм хийгээд дасчихвал тэрийгээ солихдоо тун маруухан хүн юм шиг байгаан. Дасчихдаг юм уу даа. Тэгээд л шинэ юм бас дахин дахин татаж суулгах тун дургүй. Зайлшгүй шаардлагатай л биш бол ер нь тийм ойлголт бараг байхгүй шүү. Ингээд л баахан юм суулгах зуураа блог бичсэн шигээ л сууж байх юм байна л даа. Энэ google chrome уул нь дажгүй browser байна лээ. Даанч суулгах гэж күйээ бурхан минь ээ ямар аймшигтай уддаг хар шаар вэ. Бүр бөөн лай юм гээч. Шээт хүлээгээд л байна хүлээгээд л байна байдаггүй ээ...

Бяцхан заль

Ххэ. Laptop маань уян нь эвдэрчихсэн бололтой нэг л болж өгөхгүй байсын. Байс гээд л дэлгэц нь жирэлзээд л ерөөсөө амар заяа үзүүлэхгүй. Тэгээд бүр уур хүрээд асаах ч үгүй байсын. Ядаж байхад энэ гэрт зүгээр PC байдаггүй болохоор яахав энэ муугаа асааж янз бүрээр оролдож байж интернэтэд орохчоо болж байлаа. Гэтэл ашгүй нэг хөөрхөн санаа олоод. Хэхэ үнэн инээдтэй. Дэлгэцгүй ком комгүй дэлгэц хоёрын дундаас аргалж байгаад нэг юм болголоо шд. Комдоо нэг монитор залгаад асаачлаа. давгүй асч л байна даг. Юу ч гэсэн энэ гэрт бол болоод л байх юм шиг байна. Харин энийг гадуур л авч явж чадахгүй болж байх шиг байна даа. Угаасаа ч нээх авч яваад байдаг байсан биш дээ. Battery нь нурчихсан болохоор гадуур авж яваад байх хэрэг нээх гардаггүй байсымөө. Намар харин хичээлд орохоосоо өмнө нэг гайгүйхэн шиг ком олж авахгүй бол энэ жилийг үнэхээр давахгүй байх аа. Гадуур үзэж байгаад нээх дажгүй хөөрхөн нөөтбүүк авчихнаа. Юуны тулд зун ажиллаж мөнгөтэй боллоо. Бас сургуулиас өгсөн нөгөө дал нийлээд 650 орчим юм болчих байх. Тэрэн дээр нь дахиад нэг 600-г нэмээд нээх гологдоод байхааргүй гайгүйхан юм олоод авчихна даа. Уул нь би америкаас захичихдаг юм билүү гэж бодож байгаа л даа. Намар яг хичээлд орохын алдад хүрээд ирнэ. Тэгээд ч үнэ мөнгө нь хамаагүй бага. Ядаж гайгүй чанартай эдр байх болов уу л гэж горьдоод байхын ялгаагүй байдым болов уу? Ямар ч байсан үнийн хувьд бол 200-н зөрүү гарах байлгүй дээ. Тэр чинь миний хувьд бол бас л овоо хөөрхөн мөнгө шд. Тэрүүгээр нь эндээсээ хөөрхөн принтер аваад тавьчийшд. Одоогоор бол нэг иймэрхүү л юм бодож сууна даа. 

We are young!!!

Өсөхийн жаргалыг жаргалд бүү тооц гэдэ үг байдаг байх аа. Гэхдээ л би жаргалтай байна аа. Юм бүхэн болж бүтээд л. Аав ээж хоёрынхоо ачаар өдий хүртэл зовлон гэгчийг амсалгүй л явж байх шиг байна. Харин бид нарыг ийм байлгах гэж манай хоёр ямар их сэтгэл санаа, уур нерв, хөлс хүч гаргадаг бол гэж бодохоос бүр төсөөлөгдөхгүй байхын. Би их сургуульд сурах гэж бөөн проблем болж болж, хичээлүүдийн дүн, сонголт, дүйцүүлэлт гээл тэрүүхэн тэндээ баахан юм болж байхад тэрнээс цаадах аймар хэцүү толгой гашилгам ийм олон зүйлүүдэд ээж аав хоёр тоох ч үгүй яваад ирснийг бодохоор бас л биширмээр байгаам шүү. Ингээд бодохоор бид нарт амьдралын туршлага, ухаан юу ч алгаа. Гэнэн залуугаараа л байна даа. Бас болоогүй ээ доороо нилээн олон дүүтэй юм болохоороо цаадах чинь лаг том байдын. Тэгсэн аав ээж хоёртой өөрийгөө харьцуулаад харахаар юу  мэдэхгүй хүүхэд хэвээрээ л байна. Гэхдээ ч угаасаа өдий насан дээрээ тийм лаг байвал ч цаашаа бүр гарч өгөх байх л даа. Харин цаашдаа энэ хэдээсээ сурах мэдэх юм асар их байгааг л би мэдэж байна. Зарим талаараа магадгүй илүү зүйл надад бий л байх. Гэхдээ л тэрнээс хавьгүй илүү ихийг сурах мэдэх хэрэгтэй. Сая хэд хоног ажил хийлээ. Тэгсэн яав. Нээх их дааж давшгүй юм хийж байгаа юм шиг ядарч эдр. Хэхэ бүр дараа нь бодохоор инээд хүрээд ч байх шиг. Тэгсэн чинь аав болохоор бараг одоо 20 гаруй жил тиймэрхүү л юм хийсээр өдийг хүрсэн байдаг. Тэгсэн хирнээ над шиг тэгж амархан шалчийчихгүй л байгаа юм даа. Одоо бид нар юу ч хийж үзээгүй байж олон юм ярьж бүх л юм санаснаар болчих юм шиг бодож байна. Үнэндээ бол тийм биш юм байна лээ. Амьдрал хатуу үедээ хатуу байдаг гээд л байдаг. Тэрүүнийг нь би ямархуу утгатай юм болоо гэдгийг нь ойлгодоггүй л байж дээ. Бас адгийн наад зах нь мөнгөтэй болоод ирэхээр тэрийгээ юунд зарцуулах вэ дээрээ тулахаар ч асуудал байнаа байна. Эдийн засгаар сурдаг мөртлөө би мөнгө үрэхдээ эргэлзэж байна гээд бод л доо. Тэгэхээр энэ бидний үзээд байгаа зүйл чинь амьдрал дээр асар их баяжуулж өргөтгөж ойлгохгүй бол үзэг цааш нийлүүлэх төдийд л бодчихдог бодлогоос шаал өөр юм байдгийм байна шдээ. Нээх сүрхий хадгаламж хэрэглээ энэ тэр гээд л ярьдаг. Тэгсэн тэр нь дотроо хар мянган сонголтой. Тэндээс л зөв сонголт хийж байхыг амьдрал дээр биднээс шаарддаг. Тэнд нь бас л асуудал зөндөө. Хаана ямар юм байгааг бид мэдэхгүй, дээрээс нь ирээдүйд юу болохыг ч бас мэдэхгүй. Тэгээд яг нэг юм худалдаж авлаа гэхэд тэрнээс авах ханамжаа ч бас мэдэхгүй. Бүх зүйл өнөөдрийн хүлээгдэж буй ханамж дээр үндэслэж явагддаг. Тэгээд тэр нь харин бодит ханамжтайгаа л хэр нийцэх вэ гэдэг нь бидний анхаарах хамгийн чухал асуудлуудын нэг юм шиг. Заза ингээд бодоод байвал хичээл дээр үздэг юмнууд сонирхолтой нь ч сонирхолтой юм аа. Амьдралдаа хэрэглээд ирэхээр илүү дахиад үзсэн юмнуудаа өргөтгөж болмоор ч юм шиг. 

Хаалтын хичээлүүд

Зун болоод хичээл дуусаад сүүлийн лекцүүддээ суугаад гоё ч юм шиг. Бас нэг бодлын онцгүй ч юм шиг тиймэрхүү л байна даа. Өнөөдөр Алтаа багшийн хичээл дээр сүүлийн нэг лекцээ нөхөхөөр болоод хичээл албан ёсоор амарсан ч гэсэн бид хэд дахин нэг цуглаад цаашдаа оюутнууддаа захиж хэлэх зүйлээ багш маань хэллээ. Үнэхээр ч Алтаа багш бид нарыг ирээдүйд улс орондоо их зүйлийг хийж бүтээнэ гэсэн итгэл дүүрэн байдаг болохоороо багшилдаг гэдгээ ч хэд хэдэн удаа хэлж байсан. Өнөөдөр тэр нь дахиад ч бид нарын сэтгэлд мэдрэгдлээ. Хүн өөрийн сэтгэл зүрхнээсээ ярьсан яриа хүнд хүрч нэгийг бодогдуулдаг юм билээ. Оюутнууддаа үнэхээр өөриймсөг, сайхан сэтгэлээр хандаж мэдлэг чадвараа харамгүй хуваалцъя гэсэн сайн багшийнхаа сэтгэлд бид баярлах хэрэгтэй болов уу. Би лав Алтаа багшаас энэ нэг жилийн хугацаанд их зүйлийг сурч авсан. Цаашдаа ч дахин маш олон зүйл сурах байх гэж бодож байна. Надад энэ мэргэжлийн амтыг мэдрүүлж илүү урам зоригтойгоор олон зүйл хийхэд багшийн үгс маш их тус дэм болж байсан. Өнөөдрийн ярьсан яриа нь ч гэсэн мөн адил ирээдүйд хийх олон зүйлсийн замыг зааж өгөх байх. Их сургуульд ороод ямар хичээл гэхээсээ илүүтэйгээр аль багш дээр тэр хичээлээ үзэх вэ гэдэг дээр их анхаарах ёстой юм байна гэдгийг би мэдэж авсан. Их сургуульд заагдаж байгаа хичээлүүд өнөөдрийн байдлаар лав хэрэггүй сонирхолгүй байна гэж огт байхгүй. Харин тэр хичээлийг зааж байгаа багшийн заах арга зүй, ажлын хариуцлага, бусдад нөлөөлөх чадвар, оюутнуудын дундахь нэр хүнд гэх мэт олон зүйлээс хамаарч тухайн хичээлийн агуулга оюутнуудад бүрэн хүрэх эсэх нь хамаардаг юм шиг надад санагдсан. Багш нараасаа сурах зүйл надад маш их байгаа. Хичээж байгаад үнэхээр лаг болно оо. Бас нээрээ хэлсэн нэг гоё юм нь гэвэл энэ сонгуулийг ашиглаад бид эдийн засагч шиг толгойгоо ажиллуулах нэг сайхан дасгал хийх боломж байгаа шүү гэж байна лээ. Ямар ч байсан бүтэн нэг жилийг Алтаа багш, Цогоо багш хоёртой өнгөрүүлэх сайхан байлаа. Их зүйл сурж авлаа. 

...

Хичээлдээ явж байгаад яг хавар болохоор л нэг сонин дарамттай байх юм аа. Яагаад тийм ядаргаатай байдаг байна аа. Хүмүүс ядраад л зарим нь ч яахав сайхан байх шиг байна. Гэхдээ миний өрөөсөн дугуйнуудад тиймэрхүү л байгаа юм шиг байна. За тэр яахав. Гол бичих гэж байсан зүйлрүүгээ ороё. 

Ойрын үед зөндөө их гоё гоё юм сонсож судалж бас ойлгож байна шүү. Би Олон Улсын Эдийн засагч гэдэг мэргэжлээр төгсөх гэж байгаа учраас энэ чиглэлээр нэг зүйлийг дагнан судлахыг зорьж байна. Сүүлийн үед харин валютын ханш миний сонирхлыг их татах боллоо. Ямар ч байсан ЭНЭ ДОЛОО ХОНОГТ их юм сонссон шүү. Яг валюттай холбоотой гоё гоё зүйлүүд их байна лээ. Жишээлбэл Фишерийн нөлөө, Overshooting, Speculation, PPP гээд л цаашаа сонирхоод судалж үзвэл сонин хачин юм их л байх төлөвтэй. Ямар ч гэсэн хамгийн сайхан зүйл нь мэргэжилдээ би их дурлан шимтэх болж байна. Сонирхолтой сэжүүр гарах бүрийд алдалгүй даган мэдлэгийнхээ хүрээг тэлж их юм сурах юм саан. 

Энэ зуныг алдахгүй зөндөө их юм хийнэ ээ. 

Эрэгтэй ба эмэгтэй

Эдгээр хүмүүс үнэхээр ялгаатай байх юм аа. Хэзээ ч хаана ч цаанаасаа л ялгараад байх юм. Гэхдээ  үнэхээр сайн зүйлсийг нь аль аль нь яагаад өөртөө шингээгээд авч болдоггүй байна аа. Эмэгтэйчүүд гэхэд л маш сонор сэргэг, бас маш овсгоотой байдаг. Гялалзаад л энд тэнд байнга үсчиж явна. Харин энэ занд нь бас хаяж гээмээр ч юм байдаг л байх. Хэн хаана юу хийж байна гэдгийг байнга ажиглаж жиг жуг хошуу амаа нийлүүлээд л хов жив ярьцгаана. Эрчүүд харин бүдүүн баараг хэр баргийн юм тоохгүй. Тэр чинээгээрээ овсгоо самбаа харьцангуй муутай. Эрэгтэй хүмүүс адуу шиг, харин эмэгтэйчүүд ямаа шиг санагдахын. Гэхдээ л яагаад заавал ийм байх ёстой гэж? Хүүхдүүдийг харин багаас нь харахад охидууд цаана л нэг томоотой, намбалаг байдаг. Хөвгүүд харин дүрсгүйтэж үймүүлээд л ёстой л энд тэнд харайж цовхроод л бөөн юм болно. Харин нас биед хүрээд ирэхээрээ яагаад ингэж арай өөр хэмнэлд орчихдог юм бол оо? Энэ нийгэмд эрчүүдийн үүрэг роль арай л дутаад байгаа юм биш биз? Боловсролын түвшингээрээ эмэгтэйчүүд хавьгүй илүү байна. Мөн багш нарыг харахад мөн л эмэгтэйчүүд түлхүү багшилж байна. Цаашилбал дундаж наслалтаар ч эмэгтэйчүүд илүү байна. Эрт цагт эрчүүд дайтаж байлдаад огт үзэгддэггүй. Харин эмэгтэйчүүд нь үр хүүхдээ өсгөж, гэр орноо авч явж байсан болохоороо тэр хүмүүсийн генд илүү хөдөлмөрч чанар шингэчихсэн юм болов уу? Монгол эрчүүд миний бодлоор дийлэнх нь залхуу юм шиг санагддаг. Аав нар, ах нар, дүү нар, миний үеийнхэн гээд л эрэгтэйчүүд гэрийн ажил хийх нь ховор. Одоо цагт ямар гадагшаа гарч морь мал аялуулна гэх биш. Хотын амьдралтай бид нар машин тэрэг гээд зарим нь ажилтай байдаг байх. Гэхдээ юу ч хийсэн гэртээ бол эрэгтэй хүн нэг л их бөгс удаантай байдаг биз дээ. Ийм сэтгэхүй хэзээнээс бидэнд суучихсан юм бол бүү мэд. Ямар ч байсан хойшид устаж алга болоосой. 

Хавар

Энэ их сонин улирал шүү. Байгаль гэж яахаараа цаанаасаа бүх юманд нөлөөлөөд байдаг байна аа тээ? Хүн гэдэг нэг төрлийн амьтан юм хойно бүр аль дээр үеийн нэг тийм ойлгомжгүй өөрийн мэдэлгүй байгалийн хуулинд захирагдаад л байдаг юм шиг байгаа юм. Миний ажигласнаар хүмүүс хавар болохоор л хосоороо болох нь нэмэгдэх юм. Гадаа дулаараад, ажил төрөл нь ч гайгүй болдог юм уу юу  нь тэгж сайхан тараад байдаг юм бүү мэд ямар ч байсан л бүгдийнх нь сэтгэл санаанд тодорхой хэмжээний өөрчлөлт орж бүгд л дурлалын шинжтэй харцаар хүмүүсийг хардаг болчих юм даа. Тэгээд бас ихэнх нь чухам энэ мөчийг л хүлээж байсан мэт хавар л зориглон хэн нэгэнд хэлье гэснээ хэлээд нөгөөдүүл нь ч бас л тэр л үгийг нь хүлээж байсан мэт зөвшөөрцгөөдөг юм байх даа. Аз жаргалаар баялхсан эдгээр хүмүүсийг харахад сэтгэл санаа хичнээн өег сайхан байна гээч. Бүгдэд нь аз жаргал хамгийн сайн сайхан бүхнийг хүсээд болж өгвөл энэ өвөрмөц эхлэл нь хэзээ ч дуусахгүй тийм нэгэн уртаас урт зам байгаасай гэж хүсч байна. 

Харин энэ зүйл миний хувьд арай өөр байгаа юм аа. Би ямар ч байсан энэ жилдээ ийм асуудал үүсгэхгүй ээ. Яагаад гэвэл одоохондоо би нэг юмыг өнгөрсөн туршлагаасаа ойлгосон. Бодлогогүй хийсэн ямар нэгэн үйлдлүүд маань зөвхөн намайг ч биш өөр бас хэн нэгэнд хүнд хэцүү тийм шарх үлдээж болдгийг би мэдсэн. Ийм учраас урьд нь би зөвхөн өөрийгөө бодож байсан юм шиг санагдаж байна. Одоо бол хосын асуудал үүсгэхдээ их болгоомжтой цагаа олох хэрэгтэй юм байна гэдгийг их сайн ойлгосон. Түүнээс гадна ялангуяа ямар хүнийг сонгох вэ гэдэг асуудлыг хамгийн ихээр бодож тунгаах хэрэгтэй. Тийм болохоор би лав сайхан санагдаад, зүгээр л хэн нэгэнтэй хамт баймаар санагдсандаа ингэж өөрийнхөө бас өөр хүний сэтгэл санаагаар тоглохыг хүсэхгүй. Тийм болохоор л би одоо ч гэсэн ганцаараа явж л байна. 

Өөр нэг асуудал бол одоохондоо надад ухаалаг сайн найз охин гэхээсээ илүү өөрөө эхлээд ухаалаг галзуу мэдлэгтэй болох шаардлага байгаа учраас бас л ганцаараа байх хэрэгтэй байна. Харин өнөөдөр нэг юм сонслоо. Их сургуульд сурч байхдаа бид ирээдүйн эхнэр нөхрүүдээ олдог юм гэнэ ээ. Энэ бодоод байхад бараг л үнэн байх аа. Тэндээ олж чадаагүй бол тэгээд л бараг гүйцээ юм байх өө. Үлдсэн амьдралаа гэр бүлийн хувьд онцгүй аль эсвэл орь ганцаараа өнгөрүүлэх магадлал их болдог гэнэ. Хэхэ сонсоход итгэл тийм ч их төрүүлэхгүй ч гэсэн бодоод байхад бас байж болох ч юм шиг. Бидний ээж аавуудын үед лав тийм байсан байх. Харин одоо бас арай өөр болоод байгаа юм болов уу гэж би бодоод байгаа. Хүмүүс боловсролдоо зарцуулах хугацаа нилээд уртассан тийм болохоор тэр чинээгээрээ бас оройтож гэр бүл болох хандлагатай байгаа байлгүй. Тийм болохоор бас хамаг гайгүйчүүл нь шилэгдээд дуусдаг гэсэн ойлголт зарим талаараа хуучирсан байж ч болох юм шиг санагдаад байгаа юм даа.  Гэхдээ сайн мэдэхгүй юм дөө. Хүмүүс үерхээд л дурлаад л залуу насанд яадгийн юм үзэж л байх хэрэгтэй. We are young гээл байхын. Харин минийхаар бол би арай л өөр философитой байх шиг байгаа юм аа. Гэхдээ энүүндээ бага зэрэг төөрөлдөөд л байгаа. 

Миний амьдралын ханамжийн функц

Хүн гэдэг ер нь өөртөө сэтгэл хангалуун байдаг болов уу? Миний хувьд лав байнга л хийсэн юмандаа ханадаггүй нэг бодлын аймар шуналтай ч юм шиг. Зарим нэг хүн намайг хараад инээд нь хүрч болоогүй байна даа хөөрхий гэх шүү юм боддог л байх. Харин зарим нэг хүмүүс нь бас намайг арай дээгүүр үнэлдэг ч байж магадгүй. Гэхдээ л би өөрөө өөрийгөө яагаад дандаа голж байдаг юм бэ? Амьдралд хүн аз жаргалыг эдлэх гэж түүнийг л олж авах гэж хичээсээр өнөөгийн энэ зүйлсийг бүтээсэн байх. Харин яг үнэндээ тийм байя гэвэл их энгийн биз дээ. Зүгээр л юу бодолгүй одоо байгаа бүхэндээ сэтгэл хангалуун байж өөрийгөө өөрөөсөө өөр хэнтэй жишиж зүйрлэхгүй нэг тийм хоосон юм шиг амьдарч чаддаг бол огт тэгж өөрийгөө зовоогоод байх зүйлгүй байж магадгүй л юм. Гэтэл хүмүүс яагаад тэгж чаддаггүй юм бол? Гол бусдаар өөрийгөө үнэлүүлж түүнээсээ л маш их аз жаргарыг авч мэдэрдэг юм болов уу? 

Гэтэл ингэхэд би гэдэг хүн чухам яг яадаг юм бол? Юуны төлөө өнөөдрийг хүртэл энэ бүгдийг хийж байсан юм бол? Чухам ирээдүйн зорилго минь юу юм бэ? Хүмүүс өөрийн гэсэн зорилготой хүсэл мөрөөдөлтэй бай тэгсэн цагт амжилт үзүүлэх боломж маш өндөр болдог гээд л их юм яриад байдаг биз дээ. Харин би юу хүсч мөрөөдөөд байгаагаа яг үнэндээ сайн мэддэггүй юм. Хүсдэг юм олон байгаа ч гэсэн хамгийн гол нь чухам яг юу юм бэ? Ханамжийн функцээ максимум байлгахын тулд эхлээд хэлбэрийг нь ядаж мэддэг байх хэрэгтэй биз дээ. Гэтэл тэрийгээ ч мэдэхгүй явж байгаа хүн яавч сэтгэл хангалуун сайхан явж чадахгүй ээ. Ингээд л бодоход өөрийгөө ч ямрыг мэдэхгүй мань мэтийг рациональ хүмүүс гэж үзээд онол загвар тавиад байдаг сонгодог эдийн засаг шаал утгагүй ч юм шиг. Гэхдээ л 200 гаруй жилийн түүхтэй юм хойно хэрэг болдог газраа болж байгаам л даа. 

Энэ мэтийн түмэн бодол тархи толгой дотор минь эргэлдээд энэ бүгдийгээ би цэгцэлж чадахгүй дунд нь төөрөн бөөн юм болно. Энд тэндээс надад ингэмээр ч юм шиг, эсвэл тэгчмээр ч юм шиг гэсэн бодлууд хар мянга байдаг байх өө. Харамсалтай нь ямар ч эмх цэгцгүй, зах замбараагүй баахан тасархай бодлын өөдсүүд. Бясалгал энэ тэр хийвэл тэд нарынх нь холбоо сүлбээ, учир начир нь олдох байлгүй. 

Нэг жил нэг ууланд очоод сайхан энэ амьдрал, нийгэм, өөрийнхөө тухай бодож бясалгавал мөн сайхан болох байх даа гэсэн бодол надад хааяа төрдгийн. Даанч нэг л санаанд багтахгүй байгаан. Бясалгана гэхээр л нээх мухар сүсэгтэй ч юм шиг, лам хар ч юм шиг сонин мэдрэмж төрөөд болдоггүй. Уул нь ач холбогдлыг нь аймар сайн мэдээд ойлгоод хэрэгтэй ч юм шиг санагдаад байгаан. Тэгээл бүх юм аа хаячихаад хэдэн сар жилээр яваад өгвөл хамаг юмнаас хоцорчихсон бүтэхгүй нөхөр болох байлгүй. Бүүр аргагүй тохиолдол л байдаггүй юм бол би бараг тэгэхгүй юм шиг байна лээ. Монте Кристо гүн дээр гардаг шиг тийм яалт ч үгүй байдалд орж, тийм нөхцөл байдал үүсвэл хүнд бодох бясалгах юм их байдаг байх. Шоронд ороод гарсан хүмүүс аймар санаатай болчихдог гэдэг ер нь яалт ч үгүй миний нүдээр харвал аргагүй дээ л гэж хэлмээр. Тэнд чинь одоо хийх байх юм аа олж ядаад толгойгоо л баахан ажиллуулдаг байх. Өдөр бүр л бэлтгэлтэй байдаг байлгүй. Амь дүйсэн хүчтэй өрсөлдөөний дүнд л тэд нар тийм болдог байх даа. Бодол санаагаар маруухан нь гартаа бүлгүй бол тэгээд л дуусаа байлгүй хөөрхийс. 

Тэгэхээр миний хувьд яах аа ч мэдэхгүй өөрийнхөө ханамжийг ямар гэдгийг нь ч мэдэхгүй байна шүү дээ би. Хоёр салаа утгатай нэг тийм функц юм уу хаашаа ч юм бэ дээ? Тэгээд дээр нь нэг хийе гэж боддог юм бол МОНГОЛ гэдэг улсаар бахархан хаана ч би энэ хүчирхэг улсыг байгуулахад өөрийнхөө хүч хувь нэмрийг оруулсан гэж хэлэх нэг өдрийг би хааяа төсөөлдөг. Хүн бүхэн нэг л сайхан мөрөөдөлдөө амьдарч байгаа юм шиг тийм сайхан байгаасай гэж би боддог. Гэхдээ юу нь тэр вэ гэвэл өнөөгийн америк, европ шиг эд мөнгө, баялагтайдаа биш ганцхан шударга л тийм нийгэмд амьдармаар санагддаг. Бөөн энэ муухай хардалт сэрдэлт, гутамшигтай энэ ялзарсан байдлыг ор мөргүй алга болоосой гэж би боддог. Ийм юмтай хаа сайгүй тулгардаг болохоороо би юу ч хийсэн тэрэндээ сэтгэл хангалуун байж чаддагүй байх. Юу ч хийсэн сэтгэлд хүрэхгүй болохоор юу хийхээ ч мэддэггүй байх. Юу хүсдгээ ч сүүлдээ ойлгохоо байж. Хамгийн ихээр хүсдэг НЭН ЧУХАЛ зүйл юу вэ гэвэл ШУДАРГА нийгэм л миний хамгийн их хүсдэг зүйл юм шиг байна.

Эхлэл

Өнөөдөр аймар ажлын сүүлчийн өдөр байлаа. Хэхэ арай гэж нэг юм оюутан насныхаа анхны судалгаагаа хоёр найзынхаа хамт хийж дууслаа. Бас л багахан хирнээ чамгүй ажил байна шүү. Ингээд судлаад байвал их ч юм сурах юм байна, их ч олон санаа цаашаа төрөх юм байна. Ямар ч байсан би энэ ажлаасаа олж авсан туршлагадаа сэтгэл хангалуун байна. Харин шагнал энэ тэр уул нь авах гэж горьдоод хийж байгаа ч гэсэн үнэндээ тийм ч их найдлага тавихгүй байгаа. Давчуухан яаруухан хийсэн болохоор тийм сайн болсон гэж бодохгүй байна. Харин одоо цааш нь нэмж дэлгэрүүлээд илүү сайхан болгоод дараагийнхаа буухиандаа бэлдэнэ дээ. Өшөө олон олон сайхан санаа төрөөд тэрүүгээрээ шинжилгээ, судалгааны ажил илүү олныг хийх хүсэл ихээр төрж байна. Ажилласан багийнхаа хувьд харин хаа ч гэж сэтгэл үнэхээр хангалуун байгаа шүү. Бие биенээ нөхөж хамтарч ажиллахад их сайхан санагдаж байгаа шүү. Хамгийн гол нь мэдээ мэдээлэл, цаг үеийн байдлыг соргогоор олж харан хэрэгтэй, үнэ цэнэтэй ажил хийвэл эргээд бид нарт ч бас хэрэгтэй байх. Тийм болохоор мэдээ мэдээллийг шуурхай авч юу хэрэгтэй байгаа гэдгийг өөрийнхөө үүднээс бодож үзэх хэрэгтэй юм шиг санагдсан. Одоо л амжиж мэддэг зүйлүүдээ баталгаажуулаад сайн юм хийгээд авахгүй бол цаг хугацаа яваад л байна. Өөртөө давуу талыг бий болгож илүү их зүйл сурахын төлөө...
ХИЧЭЭНЭ ЭЭ!!!

Тууштай

Энэ үг надад үнэхээр үгүйлэгдэж байна шүү. Хүссэн юм аа хийгээд байгаа мөртлөө надад түүнийгээ тасралтгүй цөхрөлтгүй хийх тийм тэвчээр байхгүй байгаа юм байх даа. Хараал ид гэж. Би иймхэн амьтан байсан юм уу гэж бодохоор өөртөө дургүй ч хүрээд байх шиг. Гэхдээ ийм амьтан биш гэдгээ мэдээд байгаа болохоор гайхах ч шиг. Ер нь яагаад байна аа. Нэг л ойлгохгүй байх чинь. Миний хувьд одоогоор нилээд чухал зүйлсийн маань нэг бол сурах шүү дээ. Гэтэл энэ залхуу гэдэг хар лай намайг ээрүүлдээд бүр амар заяа үзүүлдэггүй ээ. Ингээд бодохоор үнэхээр миний дотроос байж суухын аргагүй болтол сонирхлыг минь татахгүй л байна даа. Ямар ч байсан үүргээ би ойлгож байгаа болохоор биелүүлэх болно. Харин тэр нь миний сонирхолтой зүг нийлээд явчихвал ч бүр янзтай. Хичнээн цаг хугацаа хэмнээд зогсохгүй намайг ямар сэтгэл хангалуун үлдээх вэ гэдгийг бодоод үз дээ. Сайхан сайхан... Одоо харин бүх хүсэл сонирхлоо энэ зүйлдээ чиглүүлэх хэрэгтэй байна. Сонин содон юм юу байна? хүний анхаарлыг татахаар зүйл байна уу? гээд л асууж гар. Дараа нь яагаад, яагаад гээд л өөрөөсөө асуугаад байна. Тэгсээр нэг мэдэхэд би нилээн ХӨӨРХӨН юм хийчихсэн сууж байн байх гэж бодоод байгаа шүү. Тийм болохоор өөрөө өөрийгөө ховсддог ч юм уу яадаг ч юм бэ ямар ч байсан сэтгэл зүйтээгээ л тулж ажиллах хэрэгтэй байх. Хэхэ. Амжилттай болчуул бөөн азны юм шд. Их ч юм мэдэж авах байх. Дээрээс хөгжилтэй ч байна гэж найдаж байна. 

Bad grade

Би яагаад байгаа юм бол оо? Бүр нэг юманд донтсон хүн шиг л... Хийх гэсэн юм аа ч хийж чадахгүй өөр юманд сатаараад. Ингээд байхаар ямар ч урамгүй болчих юм аа. Хүн чинь урмаар цангаж байдаг амьтан шүү дээ. Тийм болохоор өөрөө өөртөө урам зориг өгөх ямар нэгэн юм хийх хэрэгтэй байна. Яагаад би ийм өчүүхэн зүйлийг зохицуулчихаж чадахгүй байгаа юм бэ? Чадах ёстой даван туулах ёстой гэдгээ мэдсээр байж ингэж маазраад байж болмооргүй байна шүү дээ залуу минь. Уул нь одоогийн миний хийх гээд байгаа зүйл маш хялбархан зүйл шүү дээ. Гэтэл яагаад би чадахгүй байна. Юу болоод миний нөгөө ундарч байдаг их эрч хүч, хүсэл зориг алга болчих нь энэ вэ? Ойлгохгүй байна. Өөрийгөө сэргээж цэнэглэх хэрэгтэй юм болов уу? Хамгийн гол нь ямар нэг юмыг хийхдээ толгойдоо эхлээд нэг хийчихээд дараа нь хийж байвал илүү амжилттай болно гэдгийг нь би мэдэж байгаа. Гэхдээ бодсон, хийж байгаа хоёр минь яагаад зөрөөд байгаа юм бол оо? Өөрийнхөө буруу гэж мэдэж байгаа зүйлийг яагаад би хиийгээд байдаг юм бол оо? Энэ яг ямар учраас бий болдог үзэгдэл юм бол? Чухам ингээд ямар нэгэн зүйлийг эргэцүүлээд бодоод эхлэхээр л би юу ч мэддэггүй юм шиг. Хүмүүстэй ярихдаа болохоор харин бараг бүгдийг мэддэг ч юм шиг. 

Хамгийн гол миний баримтлаж сурах юм гэвэл за гэвэл ёогүй байх энэ зүйлийг л өөртөө би бий болгож чаддаг байх хэрэгтэй. Хэлсэн л бол тэрийгээ заавал хийдэг байх хэрэгтэй шүү дээ. Мэдэж байгаа биз ямар нэгэн ажил төлөвлөсөн л бол заавал бүтээхийг оролдож чадахаасаа чадахгүйгээ хүртэл мэрийх хэрэгтэй. Хэн нэгэн хүн надад тус дэм өгсөн ч бай өгөөгүй ч бай нэгэнт миний зорьж байгаа ажил хойно ямар нэгэн үр дүнд заавал хүрч байж л салах хэрэгтэй шүү дээ. Тийм биш гэж үү? Тийм болохоор өөрийгөө ялан дийлж хийнэ гэж бодсон юм аа заавал хийх хэрэгтэй. Үүний тулд цагийн менежмент их чухал юм шиг байна. Цаг заваа зөв зохицуулан хүрэх ёстой үр дүндээ яаж хүрэхийг би суралцах хэрэгтэй.

Би юу хүсдэг, юу хийдэг юм бол?

Өөрөөсөө ингэж асуулаа? Би ер нь юу хүсдэг юм бэ? Түүндээ хүрэх гэж би хэр их зүйлийг хийдэг юм бол оо? Арай асар бага хүчин зүтгэл гаргачихаад л зүгээр гомдоллоод суугаад байдаг юм биш биз дээ? Хэрэв тийм бол үнэхээр аймшиг шүү энэ. 

За тэгэхээр би яг юу хүсдэг вэ гэж үү? 

-Би хамгийн түрүүнд өдөр болгон инээд хөөрөөр дүүрэн сэтгэл өөдрөг байхыг хүсдэг. Харин миний сэтгэл санаа юу хийж, ямар үйлдэлд хөвөлзөж тийм сайхан байдаг вэ гэвэл өөрийгөө бусад хүмүүсийн дунд үнэ цэнэтэй гэдгийг мэдрэх, өөрөөрөө бахархах, ихэнх хүмүүсийн хайр хүндэтгэлийг хүлээж байхдаа л миний сэтгэл их хангалуун сайхан байдаг юм шиг. Тэгэхээр би товчоор хэлбэл бүх зүйлд сэтгэл хангалуун байхыг л хүсдэг. Бараг бүх хүн л тэгдэг байх. Одоо яг тодорхой хэсэгчилж задлаад харвал энэ жилийн байдлаар би өөрөөсөө олж харсан зүйл нь:

- Сургуульд байхдаа бол ангийхныхаа дунд нэр хүндтэй ч гэх юм уу, ямар нэгэн дутагдаж боломгүй тийм хүн байхыг хүсдэг юм байна. Харин багш нарын хувьд би бараг тэдэнд сайхан сэтгэгдэл үлдээж намайг тэд сайн оюутан гэж боддог байгаасай гэж хүсдэг юм шиг байна лээ. Бас заримдаа тэдэн шиг лаг болох юм сан ч гэж боддог. 

- Харин гэр бүлийн хувьд бол бүгд хоорондоо эвтэй, нэг нэгэндээ итгэдэг, бүгд энэ гэр бүлийн гишүүд гэдгээрээ бахархдаг байгаасай гэж хүсдэг.

- Идэж уух, өмсөж зүүх, үзэж харах гэх мэт эдгээр зүйлс бол угаасаа хүсээд л байх тусмаа илүү давраад байдаг хойно олдсоноо хэрэглээд л явж байхад болох байх. Тэрнээс нэг их зорилго болгоод байх нь утгагүй биз. 

Харин нөгөө талаас би гэдэг хүн чамгүй их юм хүсдэг хүн юм байна. Хүссэнээ биелүүлэх гэж би юу хийдэг юм бол? Өөртөө анализ хийдэг энэ чадвар зөвхөн хүнд л байдаг юм гэнэ лээ. Хэхэ амьдралдаа энэ шинжээ аль болох их ашиглах хэрэгтэй байх.

Одоо би яг сургууль дээр ихэнх цагаа өнгөрөөж байх шиг байна. Тиймээс тэр талын хүслүүд маань бараг биелчихсэн ч юм шиг санагдаад байгаа. Эхлээд ЭЗС-д орохдоо бараг юу ч мэдэхгүй шахуу байсан. 1-р курсын ихэнх хичээлийг нөхөж үзлээ. Их ч хичээлээ. Одоо бодоход муу авсан дүнгүүд байгаа ч гэсэн тэр үед хэрэндээ зовж, манарч, төөрч будилж байж л авсан дүнгүүд. Одоогийн байгаадаа би сэтгэл хангалуун байгаа. Энэ эрчээ л алдахгүй улам цаашаа тэмүүлэх ёстой. Надаас мундаг оюутнууд зөндөө байна. Тэд нар шиг болохыг л хичээнэ дээ. 

• Харин гэр бүлийн хувьд их хэцүү ч юм шиг. Ямар ч байсан сэтгэл хангалуун биш байгаа. Халуун бүлээрээ цугтаа ширээ тойрч суугаад орой болгон хооллож байх юм сан. Хамтдаа хөгжилтэй юм ярилцаад л нэг дулаан уур амьсаглтай үдэш бүрийг өнгөрүүлэх юм сан. Уурлаж бухимдаж санаа зовох асуудалгүй амар жимэр нэг тийм сайхан налгар байж үзэх юм сан. Гэр бүлийн хувьд ийм зүйл хүсдэг мөртлөө хийж байгаа зүйл нь хангалтгүй ч байж магадгүй юм байна. Ийм байлгах гэж би ер нь юу хийсэн юм бол? Хааяа үнэхээр хичээж сэтгэлээсээ амттай гоё хоол хийдэг, аав ээж хоёр маань биднээр бахархдаг байгаасай гэсэндээ 3лаа хичээлдээ сайн байя гэж хичээдэг. Мөнхбаярын хичээлийг шалгадаг. Ингээд л бараг нээрээ боллоо юм шив дээ. Гаргаж байгаа хүчин чармайлт нь ийм бага байгаа юм чинь сэтгэл дүүрэн, хангалуун байж яаж чадах вэ дээ. 
• Эв найртай байхын тулд юу хийдэг билээ? Яг үнэндээ энийг хүсдэг мөртлөө бүүр цаана бүдэг бадаг санаж байдаг. Яг өдөр болгон санаж хичээдэггүй. Тийм болохоор л хоёр дүүтэйгээ хамаагүй харьцдаг байх. Хүн өөрсдийн хамгийн хайртай хүмүүсээ хамгийн муухай үгээр гомдоож, тэдэндээ хамгийн муухай харьцдаг гэж би уншиж байсан юм байна. Ямагт ийм байдаггүй ч гэсэн үнэхээр хайртай хүмүүдээ ганц удаа ч болов ингэж хандаж болно гэж үү? Тийм болохоор энэ талаар би бараг юу хийдэггүй өөрийгөө голохоос ч аргагүй байна. 
• Өмсөж зүүх, идэж уух ч бол яахав одоохондоо аав ээж хоёр маань л болгож байна. Хэзээ нэг тэднийхээ олсноос хороолцохгүй нэмэр болдог болох юм бол доо? Үүний төлөө л мэргэжил эзэмших гээд энэ их сургууль сураад байгаа юм шүү дээ. Харин энд сурж байгаа юм үнэхээр үр дүнгээ өгөх эсэх нь тодорхойгүй. Гэхдээ бусад хүмүүсийг бодвол би энэ тал дээр илүү давуу байх өөрийгөө боддог.

Бас нэг асуудал юу вэ гэвэл нэгэнт л хүн болж төрснийх гав ганцаараа явна гэж юу байхав? Ирээдүйн эхнэрээ зөв сонгох хэрэгтэй. Харин энэ асуудал дээр би бараг юу ч хийдэггүй юм өө. Яг ямар хүн байх бол гэдгийг нь ч мэддэггүй. Хүмүүсийн миний мөрөөдлийн бүсгүй эдр гээл паналтай юм яриад байдаг. Би харин тийм юм ерөөсөө боддоггүй. Тэгээд ч тэр юм уу миний үерхэл харьцангуй бага. Энэ тал дээр хүсч байгаа юм нь маш ерөнхий тийм болохоор хийсэн юм гэвэл бараг юу ч байхгүй. Алдсан алдаа л байгаа. Энийг давтахгүйн тулд сайн бодох хэрэгтэй. Ийм асуудал дээр сэтгэл хөдлөлөөр хандаж болдогггүйг би сайн мэдэж авсан. Энэ тал дээр ингээд л болж байна. 

Тэгээд эцэсд нь дүгнээд харахад хүссэн зүйлсийнхээ төлөө, ялангуяа гэр бүлийнхээ төлөө би тийм ч их санаа тавьдаггүй хүн юм болов уу? Ямар ч байсан хийх ёстой юм их байгаа л юм шиг байна. Биелүүлнэ дээ. 

Хамгийн сүүлд нь яахав юу хийх ёстойгоо мэдэж байгаа ч хүн өөрөө сайн муу гэсэн 2 хэсэг зөрчилдөж байдаг амьтан юм шиг байна. Би яг энийг хийх нь хэрэгтэй гэдгээ мэдээд байгаа ч өөрийгөө дийлж чадахгүй нэг л мэдэхэд сатаарчихсан шаал өөр юм хийчихсэн явж байх юм. Тэгээд тэнэг юм шиг дараа нь харамсана. Ийм байж л болмооргүй байна. Хичээнэ шүү... 

You know what to do!

Их сургууль

ер нь юу заагаад байна? гэж би өөрөөсөө нэг асууж үзье гэж бодлоо. Энэ их сургуульд зааж байгаа юм надад ер нь хэр их хэрэг болох юм бол оо? Яг одоогийн энэ насан дээр маань хүн юу хийвэл тэрнийхээ хариуд яаж өөрчлөгдөх бол гэж бодож үзлээ. Эдийн засгийн хэлээр хэлбэл МУИС-н боловсролын ахиу үр өгөөжийг би нэг бодож үзлээ. За яахав багш нараас маш их юм сонсож байгаа. Тэд нараар ихэнхдээ шүүсээ шахуулж байж дарамтлуулсны сүүдэр болж үлдсэн ч юм шиг бага зэрэг хичээл номтой холбоотой юм хальт үлдэх юм шиг санагддаг. Одоо 1-р курсд сурж үзэж байсан ихэнх юмнуудыг бүүр түүрхэн л санаж байна шдээ. Тэгээд дээр нь Монгол хүний гэж бид нарын өөрийгөө өмөөрөх дуртай залхуу зангаараа хийх ёстой юм аа цаг тухайд нь хийлгүйгээр бөөн бөөгнөрүүлж байгаад нэг дор ядарч муурч унатлаа хийнэ. Тэгж хийж байгаа хойно яаж ч олигтой юм энэ толгойд үлдэх вэ дээ. Миний бодлоор бол боловсролын үйлчилгээ авсныхаа дараа хүн боловсрох ёстой тийм биз дээ. Тэрнээс биш хүний хий гэснийг тээршааж хийвэл яаж юм сурах вэ дээ? 

Их сургуульд сурах ахиу үр өгөөж тэгэхээр надад маш бага л юм шиг санагдаад байх юм. Харин надад ахиу зардал нь асар их байна. Сургуулийн төлбөр, сурах хугацаандаа ажил хийж байсан бол авах байсан цалин, тэрнээс гадна өөрөө энэ тэрийг эргэцүүлэн бодож нэг супер хүнийг дагаж \эртнийхээр бол шавь орох\ явсан бол өөртөө олж авах мэдлэг, эерэг нөлөөнүүд гээд алдагдсан боломжийн зардал болон бодит зардал нь минийхээр бол олох зүйлээсээ хол давах юм шиг санагдаад л... 

Харин энэ тэнцвэргүй балай зүйлийг яавал нэг ойртуулж болох вэ гэж би бодож үзлээ. Юун түрүүнд их сургуулийн боловсрол хувь хүний зан чанар, төлөвшилд маш ихээр нөлөөлдөг байх хэрэгтэй. Дор хаяж л хүн болгоныг сайхан шударга болгож чадвал энэ чинь өнөөдөр манай нийгэмд оруулж байгаа их сургуулийн оруулж байгаа маш том хувь нэмэр шүү дээ. Үүний тулд багш нар оюутнууддаа өөрсдөө ямар байх ёстойг үргэлж харуулж, шударга бус болгоныг жигшин зэвүүцэж байх хэрэгтэй. Нэг ёсондоо шударга бус байдал өнөөдөр манайд нэг их ноцтой үзэгдэл гэж тооцогдохгүй байгаа энэ байдлыг таслан зогсоох ёстой. Миний хэлэх гээд байгаа зүйл юу вэ гэвэл багш нар бидний сурах хүслийг төрүүлж өдөөж өгдөг байх хэрэгтэй. Ингэж чадвал угаасаа бид хүссэн юмаа хэнээр ч чичлүүлэхгүй хийчихэж дөнгөх байх. Харин өөрөө ч зааж байгаа юм аа сонирхдоггүй царайлж заагаад байхаар яаж бид үүнийг оролдоё гэж бодох вэ дээ. 

Бас миний бодлоор бол суръя гэж хүсдэг л хүнийг сургуульд сургах ёстой. Хэдий их юм мэддэг, потенциал сайтай байсан ч хүсэлгүй бол яагаад ч олигтой сурж чадахгүй. Түүний оронд чин сэтгэлээсээ суръя гэж бодсон хүмүүсийг сургавал хамаагүй илүү үр дүнтэй байх болов уу. Харин хэн чухам сурахыг хүсэж байгааг л яаж мэдэж болох вэ? Үүнийг мэдэхэд л барууны их сургуулиудын хэрэглэдэг эссе, ярилцлага хийж байж мэдэх боломжтой. Үүнээс гадна ярилцлага, эссений өөр нэг давуу тал нь тухайн хүнийг их бага хэмжээгээр ямар хүн бэ гэдгийг мэдэх боломжтой гэж би боддог. Үүнийг мэдэх нь надад бол их чухал ач холбогдолтой. Яагаад гэвэл хуурамч, зальхай тийм л нөхдүүд бидний бүх юмыг доош татаж тэр ч байтугай бидний юмнаас хумсалж хулгайлж байна. Эднийг бид өөрөөсөө илүү юм мэддэг, хар үгээр хэлбэл биднийг тэнэгтүүлээд байхааргүй л байлгах хэрэгтэй. Иймээс эссе, ярилцлага зэргээр тухайн хүний шударга, сайхан чанарыг үнэлэн дүгнэж бас нэг шалгуур болгох хэрэгтэй. 

Ингэж чадвал боловсролын систем өөрчлөгдөх ч юм билүү хэн мэдэх вэ!

Lunar New Year

Би ер нь ямар нэгэн чухал баяр ёслолын өмнө нэг пост оруулдаг болоод байгаа юм уу даа. Ямар ч байсан дотроос нэг юм хатгаад байхын. Ойрд ч нээх сайхан юм бичиж суусангүй. Бүүр нэг далан булчирхайгаа тоочмоор ч юм шиг санагдаад байна аа гэж. За за тэр ч яахав. Энэ жилийн цагаан сарын бэлтгэл гэж нээрээ миний хувьд үнэн инээдтэй юм болж байна өө. Нээх амар амгалан тайван сайхан амьтан яваад л байсан. Хэхэ. Хэзээ хийх нь мэдэгдэхгүй яваад л байлаа. Өнөөдөр тэгсэн ганц өдөр ухас гээд л бараг гэрээ амжуулчихлаа. Дүү нар ч бас гэхдээ нилээн тусалсан л даа. Гэхдээ ямар ч байсан гэрийнхээ юмыг лав амжуулчихлаа. Харин маргааш эмээ дээрээ очиж жаал зугаа юм хийх байх даа. Жил болгоны Цагаан сараар л манайхан яагаад ийм цөөхөн охин хүүхэд гаргасан юм бол доо гэж бодогдоод байдгийн. Бөөн харчуул, тэнд нь ганц л охин. Нөгөөх нь шалихгүй ээ. Одоо дөнгөж 12 л хүрэх гэж байгаа. Тэгэхээр чинь одоо нөгөө олон залуучууд нь л хамаг юмаа өөрсдөө хийх хэрэг болно шүү дээ. Тэгээд л цагаан сар гэж нэг жаал явж явж, хүнээр дайлуулж бас дайлж байгаад дуусна даа. Бид нар хэтэрхий нүсэр тээртэй тэмдэглэдэг заншил шахуу юм тогтоочихоод л зовоод байгаа болохоос уул нь маш ач холбогдолтой баяр юм байна лээ шд. Одоо бол тэр нь багасаад худлаа сүр нь л ихдээд байна даа. Урьд цагт хамгийн өндөр настай ахмадынхаа гэрт тэр удам ургийн бүх хүн ирээд л удам угсаагаа мэдэж нэг нэгийгээ харж авдаг юм билээ. Өнгөрсөн жилд ямар хүн нэмэгдэж, ямар хүн өнгөрснөө мэдэлцэж бүртгэл тооллого маягийн л юм хүн бүр дотроо хийдэг байсан байх гэж би боддын. Тэгээд л түүнийхээ ачаар яс, цусаа цэврээр нь авч үлдэж чадаж байсан байж ч магадгүй юм. За тэгээд сайхан шинэлээрэй. Усан луу жилдээ уулзацгаана биз дээ.

Оюуны хөдөлмөр

Дэлхий даяар оюуны хөдөлмөр ямар их үнэ цэнэтэй болсныг мэдрээд эхэлчихсэн цагт би амьдарч байна. Би бусад хүмүүсээс өөр байж яагаад өөрийнхөө энэ чадварыг бусдаар үнэлүүлж элбэг дэлбэг хангалуун сайхан амьдарч чадахгүй гэж. Бид маш чухал нийгэмд амьдарч байна. Дэлхийн олон олон баячууд шиг би өөрийнхөө гайхалтай санааг дэлхий дахинд түгээж амьдралдаа асар их баяр баясгалан олж авч чадах болов уу? Миний мэдэх маш олон эрдэмтэд оюутан цагтаа том том нээлт, бизнес санаа гарган түүгээрээ асар их нэр хүнд, ашиг орлого олсон байдаг. Үүнийг нэгэн адилаар би ч гэсэн яагаад ингэж чадахгүй гэж? Билл Гейтс, Стийв Жобс, Mark Zuckerberg гэх мэт олон олон хүмүүс байдаг байх. Харин би эдний эгнээнд нэгдэхийг хүсдэг. Дэлхийд танигдсан Монгол хүн өнөөдөр тийм ч олон байхгүй байна. Монгол хүн бусад хүмүүстэй дор хаяж л адилхан бүр цаашилбал илүү ч гэж би хэлж чадна. Гагцхүү хүн шиг байх, зөв төлөвшил тал дээрээ одоогийн Монголчууд бид харин учир дутагдалтай гэж боддог. Иймээс миний бодож мөн санаанд минь багтаад байгаа зүйл юу вэ гэвэл би өөрийн бодож олсон тэр гайхалтай зүйлийг ашиглан асар их амжилт олно. Ингэхийн тулд эхлээд хүмүүс юу хүсэж байгаа, бидэнд юу дутагдаж байна гэдгийг хайж олох хэрэгтэй. Мөн үүнийгээ цаг үргэлж бодон хөгжүүлэх хэрэгтэй. Эцэст нь энэ санаагаа гайхалтайгаар хэрэгжүүлж үр ашгийг нь хүртэх болно. Өөрийн чадах ямар нэгэн зүйлийг бүтээн хойч үедээ өвлүүлнэ гэж бодохоор үнэхээр сайхан санагдаж байгаа биз дээ. Надад лав их гоё санагдаж байна. Энэ техник технологи өндөр хөгжиж байгаа үед бидний хамгийн хүчтэй зэвсэг бол энэ мөрөн дээр дэнжигнэж байдаг бөндгөр маань болоод байх шиг.

Амралтаараа

Хичээл амраад долоо хоночихлоо. Энэ хэсэгхэн хугацаанд ямар ч байсан сайхан амраад авлаа. Харин одоо хийх ажлаа бодсон нь дээр ээ. Үлдсэн хоёр долоо хоногтоо юу хийвэл дээр вэ? Хамгийн гол нь ач холбогдлоор нь ранклаж байгаад надад хамгийн чухал гэснээс нь эхлээд хийж эхлэнэ дээ. Хамгийн түрүүнд унших хэрэгтэй номнуудаа уншиж дуусгах хэрэгтэй байна. Бас нилээд удаан бодсон судалгааныхаа ажлыг хийх хэрэгтэй. Энэ хоёрыг хийчихвэл бас ч гэж энэ өвлийн амралтыг үр дүнтэй өнгөрөөсөн гэж хэлж болохоор байна. Одоо аль дээрээс хойш бодоод байсан Карнегигийн номыг уншиж байгаа. 20-р зууны эхний хагасд бичсэн ном гэхэд үнэхээр сайн ном байна лээ шүү. Авахаар юм ихтэй өнөөгийн хүмүүсийн хоорондын харилцааны нууц тэр номоос л эхлэлтэй юм шиг санагдсан. Хамгийн гол нь хүмүүсийн харилцааг их сайн судалж алдартай хүмүүсийн rule of thumb-г их сонирхож байсан юм шиг ээ. Тухайн хүн бусдаас ямар онцлогтой гэдгийг нь илүү олж харахыг хичээсэн байна лээ. Мэдээж түүнийгээ илэрхийлэхдээ их урам зориг төрүүлэхүйцээр бичсэн, дээрээс нь монголоор уншиж байгаа орчуулга нь ч дажгүй таалагдсан. Угаасаа бичлэг нь ч гэсэн их хэцүү биш юм шиг байна лээ. Ямартай гэсэн амралт дуусахаас өмнө Карнегигийн 3 цувралыг дуусгаад Мильтон Фридманы Free to choose-г уншаад дуусгачих хэрэгтэй байна. Хажуугаар нь судалгааныхаа ажлыг хөөрхөн явуулчихад ч ер нь тэгээд л амралтын хугацаа ч нилээн явчих байх тэгээл бараг хичээлдээ орж таарах байх даа. 

(Writing this post while waiting for Saruul)